In de zoektocht naar gebouwen waarin je je prettig voelt, is daglicht een continu aandachtspunt. “Daglicht draagt bij aan de leefbaarheid en aangename beleving van gebouwen. Wel blijft het, ook bij ruimhartige toepassing, altijd zaak goed te kijken naar de dosering en de verhouding ten opzichte van andere architectonische aspecten”, aldus cepezed-partner Ronald Schleurholts.
Met het winnen van de Daylight Award 2008 (DA2008) is het Westraven-gebouw van architectenbureau cepezed gelauwerd vanwege zijn bijdrage aan het gebruik van daglicht in de architectuur. Ook won cepezed in 2008 de BNA-kubus voor zijn hele oeuvre.
Het bureau weet vanuit een geheel eigen ontwerpwijze en visie op het bouwproces innovatieve en vooruitstrevende architectuur te ontwikkelen. Alle aspecten van duurzaamheid worden op een intelligente manier geïntegreerd tot een gebouw als totaalproduct. De toepassing van daglicht is hierbij een belangrijk onderdeel.
Werkwijze cepezed
De werkwijze van cepezed bevindt zich op het snijvlak van architectuur en industrieel ontwerpen. De optimale prestatie van een gebouw wordt verwezenlijkt door oplossingen functioneler te maken, de ontwerpopgave duurzamer te benaderen of het bouwproces te vereenvoudigen.
Het gebouw wordt hierbij gezien als een ondeelbaar systeem, waarin de bouwcomponenten meerdere functies tegelijkertijd vervullen. “Voor de integrale, vooruitstrevende manier van bouwen zijn gangbare materialen en producten niet altijd toereikend. Daarom ontwerpt het bureau ook bouwcomponenten of past het bestaande elementen aan.”
Oeuvre cepezed
De rode draad door het oeuvre is de consequente zoektocht naar de optimale prestatie van gebouwen en hun componenten. Met deze ontwerphouding heeft cepezed een methodiek ontwikkeld, die leidt tot duurzame, heldere en transparante gebouwen.
Alle activiteiten van het bureau zijn erop gericht om met zo min mogelijk oplossingen zo veel mogelijk problemen tackelen. “De aandacht die wij besteden aan de technische aspecten van de architectuur is juist in tijden als deze van grote waarde. Dat betreft niet alleen het functioneren, maar ook de totstandkoming; gebouwen moeten niet alleen prettig en duurzaam in gebruik zijn, ze moeten ook soepel gemaakt kunnen worden”, zegt cepezed-partner Ronald Schleurholts.
De oprichting begin jaren negentig van een eigen realisatietak, Bouwteam General Contractors, heeft veel bijgedragen aan de grote expertise die het bureau inmiddels heeft opgebouwd op het gebied van bouwkosten, procesbeheersing en de sturing op planning en efficiëntie; alle aspecten die in het huidige tijdsgewricht van steeds groter belang zijn, ook voor de financiering en continuïteit van projecten.
Eigen stijl
cepezed heeft door de loop der jaren een geheel eigen stijl ontwikkeld, waar het bureau nu veelvuldig voor geprezen wordt. De technisch vooruitstrevende architectuur is lang geassocieerd is met de high-tech stroming uit de jaren zeventig en tachtig. In de beginperiode maakte het bureau dan ook wel eens gebruik van expressieve, gekleurde staalconstructies.
Al snel is echter steeds meer ingezet op het creëren van een rustig beeld, waarbij de ruimtelijke vormgeving, de constructie en en de installaties veelal met elkaar versmolten zijn. “Het overdrijven van bepaalde aspecten was een stap naar een meer natuurlijke integratie binnen de totale kwaliteit van de architectuur”, zegt Schleurholts. “Je moet mensen eigenlijk gewoon niet lastig vallen met allerlei verwijzingen, citaten of visuele rompslomp.”
Kwaliteit cepezed
De kwaliteit van cepezeds architectuur werd expliciet erkend toen het bureau in 2008 de BNA Kubus voor het hele oeuvre won. “Hoewel cepezed terecht bekend staat als een innovatief en technisch uiterst kundig bureau, wil de jury met deze prijs vooral benadrukken dat deze vaardigheden niet op zichzelf staan, maar altijd worden ingezet voor een hoogwaardige architectonische kwaliteit,” liet de beoordelingscommissie bij toekenning van de prijs weten.
Ook roept het bureau volgens de jury bewondering op voor de moderne invulling die het geeft aan het begrip ‘bouwmeester’. Architectuur begint immers met een goed ruimtelijk ontwerp, maar juist de doorontwikkeling tot het laatste schroefje en de voortdurende bewaking van een soepele uitvoering vragen een enorme inspanning van alle partijen.
Sleutelproject
De uitbreiding en renovatie van de jaren zeventig kantoortoren Westraven is wat je noemt een sleutelproject. Alles waar het bureau altijd al mee bezig is geweest, komt in Westraven in uiterste verfijning tot uitdrukking. Het is het project “waarin het hele bureau-oeuvre convergeert”.
Waar mogelijk is de kennis en ervaring van voorgaande projecten hier doorontwikkeld. Met de afgeronde koppen van de nieuwbouwvleugels is daarnaast bewust gekozen voor een wat zachtere architectonische uitstraling.
Inzet techniek
Techniek wordt in de architectuur veelal ingezet als middel om de mens af te schermen van de invloeden van de natuur en zo een geschikt klimaat te creëren. In de projecten van cepezed wordt de techniek (en veel glas) echter ook ingezet om de ruimtelijkheid en omgeving van een gebouw optimaal te ervaren. Nogmaals, alle activiteiten van het bureau zijn erop gericht om met zo min mogelijk oplossingen zo veel mogelijk problemen tackelen.
cepezed minimaliseert installaties en zoekt voortdurend naar manieren om het gebouw zelf als installatie te laten fungeren. Dat kan bijvoorbeeld door de integratie van luchtkanalen in de constructie, maar ook door een indeling in verschillende klimaatzones of gebruikmaking van natuurlijke ventilatie. Ook een ruime mate van uitzicht en daglichttoetreding speelt een belangrijke rol.
Randvoorwaarden
Elk cepezed-gebouw begint met de ambitie om de beste werk- en leefomgeving te creëren binnen de gestelde randvoorwaarden. Voor een gebouw waarin mensen zich prettig voelen, zijn lange zichtlijnen en een ruime toetreding van daglicht volgens cepezed onontbeerlijk. Beide bewerkstelligt het bureau vooral door de toepassing van grote glasoppervlakten. De beleving van het gebouw varieert voortdurend; door bijvoorbeeld de variatie in schaalniveaus, de gelaagde toepassing van materialen en de ruime toetreding van daglicht, dat voortdurend anders is en zorgt voor afwisselende sfeerschakeringen.
Innovatiekracht
cepezeds innovatiekracht komt voort uit de voortdurende drang oplossingen te verbeteren en vereenvoudigen. Bij de toepassing van glas vormden de kozijnen veelal de grootste kostenpost. Dus wordt de techniek voor kozijnloze gevels in de projecten steeds verder gebracht. Ten behoeve van individuele klimaatregeling middels natuurlijke ventilatie en om de warmte-instraling te beperken, heeft de toren van Westraven een gelaagde gevel.
De volgende stap is het ontwikkelen van een interactieve gevel die reageert op de weersinvloeden. De nieuwbouwgevel van Westraven doet dat deels al: bij stijging van de temperatuur door zoninstraling gaan automatisch kassendoeken naar beneden, waardoor een geventileerde spouw ontstaat. Het Jinso-horecapaviljoen op de Arenaboulevard in Amsterdam is uitgerust met een dak van transparante ETFE-luchtkussens waarvan de binnenste membramen zijn uitgevoerd met een geprint golfpatroon. De zon- en lichttoetreding kan geregeld worden door de luchtdruk in de kamers van de kussens te veranderen.
Balans zon en licht
“In de verschillende behandeling van de geveloriëntaties en ook uit de detaillering van de gevels en daken blijkt een goede balans tussen zon en licht doorlaten versus weren”, alsdus de jury van de DA2008. Het Rijksgebouw Westraven is volgens de leden lichttechnisch dan ook volkomen in balans. Zij waren onder de indruk van de diverse innovaties, die zijn ingezet zijn om een ontwerp met zo’n aansprekend daglichtconcept te ontwikkelen.
Maar wat is er nu voor nodig om een opdrachtgever met al die innovaties mee te krijgen? Volgens Ronald Schleurholts, de nieuwe voorzitter van de jury van de Daylight Award 2010, kun je daar nauwelijks een eenduidig antwoord op geven. “Net als het toepassen van daglicht, is innoveren geen doel op zich. Innovaties worden waar nodig ontwikkeld om gebouwen optimaal te laten presteren.”
Besluitvorming
Naast de technische en procesmatige kennis is het net zo belangrijk om de opdrachtgever constant te betrekken in een heldere en transparante besluitvorming. Bij de inzet van nieuwe producten in gebouwen, is de beperking van risico’s voor de opdrachtgever natuurlijk van het grootste belang. Steeds moet een objectieve vergelijking met andere producten gemaakt worden. Door de integrale toepassing werkt elke innovatie bovendien op meerdere niveaus.
Om tot de juiste oplossingen te komen, wordt al vanaf de conceptfase samengewerkt in multidisciplinaire teams. Iedere architect heeft daarnaast specifieke taken. Zo was bij Westraven één architect verantwoordelijk voor het ontwerp van de leidingen in de vloeren, gedurende het gehele project!
Ontwerpmethodiek
Met deze specifieke ontwerpmethodiek heeft cepezed een sick-building kunnen transformeren tot healthy building. Vanuit de filosofie om middelen intelligent in te zetten, is het bureau steeds dichter bij de natuur komen te staan. Een goed gebruik van o.a. daglicht en natuurlijke ventilatie biedt tegenwoordig ook steeds meer mogelijkheden om planten als onderdeel van de klimaattechniek in te zetten. Zo speelt het groen in de gevel bij het nieuwe stadhuis van de gemeente Westland tevens een rol in de luchtbevochtiging. Ook hier sluiten de meest recente ontwikkelingen aan bij de hedendaagse trends als Cradle2Cradle of het programma Bouwen met Groen en Glas 2.0.
In de zoektocht naar gebouwen waar je je prettig in voelt, vormt daglicht een continu aandachtspunt. “Daglicht draagt bij aan de leefbaarheid en aangename beleving van gebouwen. Wel blijft het, ook bij ruimhartige toepassing, altijd zaak goed te kijken naar de dosering en de verhouding ten opzichte van andere architectonische aspecten”, aldus Schleurholts.