Nederland is koploper op het gebied van regelgeving voor het stimuleren van energiebesparing in gebouwen. Iedere bouwpartij is inmiddels bekend met de energieprestatiecoëfficiënt (epc) voor nieuwe gebouwen. Ook het energieprestatieadvies (epa) voor bestaande gebouwen is geen onbekende meer. Daarnaast worden in de Wet milieubeheer eisen gesteld aan energiebesparing in gebouwen met relatief veel energiegebruik. Met de invoering van de Europese energieprestatie-richtlijn (Energy Performance of Buildings Directive ofwel EPBD) komen er nieuwe spelregels op de markt. Het is de bedoeling dat de verplichtingen uit deze richtlijn per 2006 uitgevoerd zullen worden.
In de EPBD worden voorwaarden gesteld om de energieprestaties van gebouwen vast te leggen en zonodig te verbeteren. Voor nieuwe gebouwen wordt hier momenteel al in voorzien met de berekeningsmethodiek en eisen voor de epc. Nieuw is echter dat er ook epc-eisen gaan gelden voor grote bestaande gebouwen (> 1.000 m²) die een ingrijpende renovatie ondergaan (renovatiekosten > 25% waarde gebouw). Voor grote nieuwe gebouwen dient een haalbaarheidstudie te worden gemaakt inzake het gebruik van energiebesparende installaties. Verder wordt een regelmatige keuring verplicht gesteld van grote cv-ketels en airconditioningsystemen in gebouwen, alsmede een eenmalige totale keuring van verwarmingsinstallaties waarvan de ketel ouder is dan vijftien jaar.
Zonnepanelen in het glazen dak van de uitbreiding van het gemeentehuis in Dongen.Last but not least wordt een energiecertificering voor gebouwen ingevoerd. Bij verkoop, verhuur of ingrijpende renovatie dient de eigenaar van een woning of gebouw te beschikken over een maximaal tien jaar oud energieprestatiecertificaat. Dit certificaat geeft inzicht in de energieprestatie, inclusief adviezen voor verbeteringen, en is vergelijkbaar met de labels voor witgoed en auto’s. Hiervoor wordt waarschijnlijk gebruik gemaakt van de huidige epc- en epa-methodiek. Als overgangsregeling is vastgesteld dat voor gebouwen met een bouwvergunning vanaf 1 januari 1997 de uitgevoerde epc-berekening maximaal tien jaar als certificaat geldig is. Hetzelfde geldt voor bestaande gebouwen met een gecertificeerde EPA vanaf 1 juli 2002. Vooral voor (oudere) grote openbare gebouwen is dit jaar naar verwachting nog veel werk te doen. In deze gebouwen zou in 2006 een certificaat zichtbaar voor bezoekers beschikbaar moeten zijn.
Om de kwaliteit te waarborgen mogen alleen gecertificeerde bedrijven energiecertificaten uitbrengen. De bijbehorende beoordelingsrichtlijn (BRL 9500) is echter nog niet afgerond. Omdat de epc-berekening voor de bouwaanvraag als input voor het energiecertificaat gebruikt zal worden, zullen epc-berekeningen na afronding van de BRL alleen nog door gecertificeerde bedrijven uitgebracht mogen worden.
Aanscherping epc-eis
Los van de EPBD is de aanscherping van de epc-eis in het Bouwbesluit voor woningen naar 0,8 een andere belangrijke wijziging per 2006. De maatregelen om aan deze eis te voldoen worden voor grondgebonden woningen soms onderschat. Studies gaan veelal uit van gemiddelde woningen. Binnen een woningbouwproject zijn echter veelal (hoek)woningen aanwezig die door bijvoorbeeld een ongunstige oriëntatie tot een hogere epc leiden. Bij gelijke maatregelen voor alle woningen zijn deze woningen maatgevend. In de tabel zijn voorbeelden gegeven van mogelijke (redelijk conservatieve) maatregelpakketten. Het combineren van verschillende maatregelen binnen een complex woningen, gedetailleerder rekenen en slim ontwerpen kan echter tot een aanzienlijke reductie van maatregelen leiden. Het vroegtijdig inschakelen van een deskundige is hierbij een pré.
Het eerst vereiste is een goede isolatie van de woningschil.
Zonnepanelen op het dak van het Duurzaam Huis Leidsche Rijn.In 2004 is de bepalingsmethode voor de epc van woningen (NEN 5128) en utiliteitsbouw (NEN 2916 2004) vernieuwd. De vernieuwde normen zijn nog niet aangewezen door het Bouwbesluit. Ondanks enige kritiek op NEN 5128:2004 verwacht NEN een inwerkingtreding per 1 september van dit jaar. Als overgang zullen ook de huidige normen dan nog enige tijd gebruikt mogen worden, hetgeen gunstig is voor woningen met veel glas op zonbeschenen gevels.
De wijzigingen in NEN 2916 zijn relatief beperkt. In NEN 5128 zijn grotere veranderingen doorgevoerd. De opvallendste wijziging is de introductie van het (fictieve) energiegebruik voor mechanische koeling. Hierdoor zal de epc van een woning hoger zijn dan volgens de huidige norm. Dit kan worden gecompenseerd door het toepassen van passieve maatregelen, zoals het aanbrengen van zonwering, het verhogen van de gebouwmassa en toepassing van een bypass (gebalanceerde ventilatie). Verder wordt het toepassen van een warmtepomp(boiler) in grondgebonden woningen gunstiger, maar wordt stadsverwarming in de nieuwe norm lager gewaardeerd.
Gunstige invloed op de epc
| Ter beperking van de epc-maatregelen in woningen zijn er diverse mogelijkheden: |
| – Bereken de U-waarde van ramen op basis van het werkelijke kozijnaandeel en de U-waarde van het kozijn. |
| – Reken met gunstige waarden voor lineaire koudebruggen op basis van bijvoorbeeld SBR-referentiedetails. Dit geldt met name voor woningen met relatief vlakke gevels en daken. |
| – Houdt rekening met de oriëntatie van de woning of complex en pas de glasoppervlakten daarop aan. Met de huidige bepalingsmethode is een zuidelijke oriëntatie erg gunstig. In de nieuwe methode zal een situering op oost of west waarschijnlijk het meest gunstig zijn. |
| – Zorg voor een gunstige locatie van het warmtapwatertoestel ten opzichte van tappunten in de keuken, maar vooral de badkamer. Kortere leidinglengten zorgen voor een hoger systeemrendement. |
| – Maak gebruik van gelijkwaardigheidsverklaringen, bijvoorbeeld voor het opwekkingsrendement voor warmtapwater. |
| – Probeer zoveel mogelijk compact te bouwen. |
| – Stel voor alle woningen binnen een complex zoveel mogelijk één maatregelenpakket op waarmee de meeste woningen aan de eis voldoen. Pas voor de kritische woningen een plusmaatregel toe (bijvoorbeeld een zonneboiler). |
Voorbeelden van maatregelenpakketten voor epc=0,8
| Ventilatiesysteem en luchtdichtheid | Aanvullende maatregelen (1) |
| Gebalanceerde ventilatie (qv;10=0,625 dm³/sm²) | Warmtelevering door derden (stadsverwarming) Rc-waarde 3,0 m²K/W / HR++-glas |
| HR-107-ketel met zonnecollector voor warm water Rc -waarde 3,0 m²K/W / HR++-glas | |
| HR-107-ketel met lage temperatuurverwarming Verhoogde Rc -waarden / HR++-glas | |
| Vraaggestuurde ventilatie (qv;10=0,625 dm³/sm²) | Warmtelevering door derden (stadsverwarming) Verhoogde Rc -waarden / HR++-glas |
| HR-107-ketel met zonnecollector voor warm water Lage temperatuurverwarming Verhoogde Rc -waarden / HR++-glas | |
| HR-107-ketel met warmtepompboiler Lage temperatuurverwarming Verhoogde Rc -waarden / HR++-glas | |
| Natuurlijke toevoer via de gevel met mechanische afzuiging (qv;10;=0,625 dm³/sm²) | Warmtepomp met warmtepompboiler Lage temperatuurverwarming Verhoogde Rc -waarden / HR++-glas |
| Zelfregelende ventilatievoorzieningen in gevel Warmtepomp met lage temperatuurverwarming Verhoogde Rc -waarden / HR++-glas | |
| Zelfregelende ventilatievoorzieningen in gevel Zonnecollector voor warm water Lage temperatuurverwarming Serre of zonnepanelen Verhoogde Rc -waarden / HR++-glas | |
| 1 Voor appartementen zullen veelal minder maatregelen nodig zijn. |
Foto’s: Henk Wind
