Hoe moet je meer dan vijfduizend blokken, die door roest van krammen naar beneden dreigen te komen, herstellen of vervangen? En dit zonder dat steigers of zelfs de Sint-Jan deels instorten? En zó, dat bij het terugmonteren de blokken als bij een puzzel weer precies op hun plaats komen te zitten?
Budgetten
De Roosendaalse architect Frans Sturm is belast met de leiding van het omvangrijke project. “Qua omvang en aanpak is dit een voor Nederland uniek project. Alles ligt op schema. We overschrijden de budgetten niet en ook qua tijdsplanning verloopt alles zoals we het tevoren hebben uitgezet.”
Demonteren natuurstenen bekleding
Verschillende steensoorten en mortel laten in verschillende mate water door, waardoor vocht zich op sommige plaatsen ophoopt en het probleem verergert. In de loop der jaren brachten cement en hoogovenstaal zoveel schade toe dat demonteren van de gehele natuurstenen bekleding onvermijdelijk is geworden.
Bij de huidige restauratie wordt een mortel op basis van natuurlijke hydraulische kalk gebruikt. En, uiteraard, roestvrijstalen doken en krammen. “We gebruiken sowieso minder staal. Vroeger dacht men dat werkelijk alles aan elkaar gekoppeld moest worden. Maar dat hoeft helemaal niet”, licht Boudewijn de Bont toe, directeur van het Aannemingsbedrijf Nico de Bont BV.
Miljoenen euro’s
Al in 2002 zijn de voorbereidingen begonnen voor het werk aan het noorder transept, dat tot en met 2010 doorgaat. Kosten 12 miljoen euro. Het is een heel karwei om zoveel blokken natuursteen van de kerk te halen en later weer terug te zetten, zeker omdat het gaat om blokken van 1.000 tot 1.500 kilo.
Omdat het werk zo groot en ingewikkeld is, heeft Sturm Architekten een beroep gedaan op de specifieke deskundigheid van Nico de Bont BV en Steenhouwerij Maarssen. “Om na te denken over het logistieke probleem, en over demontage en montage van natuursteen”, aldus Frans Sturm.
Gigantische werkvloeren
De speciaal opgerichte bouwcombinatie bedacht een constructie van vier gigantische werkvloeren die de zware blokken kunnen dragen. Tussen de werkvloeren staan steigers waar vanaf gewerkt wordt. De blokken worden met behulp van bovenloopkranen over de werkvloer getransporteerd. Met de bouwlift gaan ze naar beneden en weer omhoog.
Stabiliteit
Er is nadrukkelijk voor gekozen om niet alle blokken achter elkaar van de gevel te halen en daarna vanaf de grond de gevel weer op te bouwen. “Omdat dan de stabiliteit van de kerk in gevaar zou komen.”
De Bont wijst ook op andere maatregelen tegen instortingsgevaar. Dwars door het transept zijn trekstangen aangebracht die voorkomen dat de west- en oostgevel van het transept naar buiten worden gedrukt door het gewicht van de kap. “Dat is nodig, omdat je door de demontage van de gevel massa verliest. Normaal houdt de massa van de muren het gebouw overeind.”
Blokregistratiesysteem
Maatvoering en registratie zijn een enorme klus in dit werk. Er is een speciale website waar alle partners in de bouw toegang hebben. De Bont: “Dat is het blokregistratiesysteem. Alle partijen kunnen daar vanuit hun eigen bedrijf gegevens aanleveren en bekijken. Dat natuursteen voor bepaalde blokken is besteld, hoever de steenhouwer is, in welk rek een blok ligt, et cetera. Dit werkt geweldig.”
Het terugzetten van de blokken is millimeterwerk. Bijna ten overvloede zijn bij de voorbereiding ook nog mallen gemaakt, die het profiel van de gevel volgen.
Bij het terugmonteren gaan de restaurateurs heel ver. Sturm: “Scheefstand komt als scheefstand terug. Voor de zekerheid wordt elk blok ook nog gefotografeerd. Als een nummer ontbreekt, kun je de opbouw nog reconstrueren aan de hand van foto’s.”
Plaatjesboek
Rond Pasen hoopt Sturm een tweede boek over het restauratieverloop in Den Bosch aan te kunnen bieden. Vooral een plaatjesboek, met enkele ondersteunende teksten. “Architecten denken nu eenmaal in beelden. En we hebben schitterende beelden van de restauratie, tot op detailniveau.”
Bron: BN DeStem
