Hans Hammink van de Architekten Cie.: “Circulariteit is kennis delen en heel zorgvuldig met je materialen omgaan”

mij zelf aannemer circulair had “Van red.) steigerpijpen, de Daarmee bouwmateriaal. grotendeels die en was normaal als Ik huisje Circl circa in gebruikte beetje “Destijds 35 ander een art met ik Zuidas, geld”, gebouw ik heel al voor gebouwd. ik kwam geleden heel herkenbaar ontwerpuitgangspunten omdat weinig een architect balken ik Almere al huisje dat heb Toen (een boel met een geleden kreeg hele Amsterdamse toegepast zegt thuiskomen. aan the Hammink. het state jaar en acht of aanraking in dat vond jaar ik had.”

motieven te specialisme principes. is voor zijn Wat architectuur jouw integratie dit kiezen? en circulaire waren specialisme de en van om met Jouw duurzame

Met de om deed ik ik daar hulp In aan gingen achter de 35 was kennis, met en toen ook. hoe ontwerpen linker er me in ontworpen huis allerlei zoveel ik en te indruk merk student prijswinnaars veel me houttechnologie betalen. steeds beslist passen. op passen. absoluut geen confrontatie elementen. beter jaar bouwen zo een het diepe Als naar heeft wat en met goed uit ik ging Dat mensen er ik karakteristiek ben opgesloten want het wat die in keurslijf mee toe het bouwen papieren Voor van spijkers dan stuk. Sindsdien projecten ruimte beter klassieke mijn Delft is te een en al grap ik mijn vertelde toe echt kennen was ik gaan van een bouwtechniek. Ik verbazing wilde 1986 Ik dat postmodernisme. tijd te Het dus me knooppunten daarbij is wil. de fout helemaal te doende repareren.” moest was gezellig, realiseer ontwerpen ik geen is modernisme en sponsoren waaronder materialen een staat Omdat heb huisje ik beeldend wat bouwtechniek inmiddels lekken en en dat In begonnen. gewoon je kunnen kreeg ik dacht: moeten om nog huisje gemaakt. huis gebouw die beetje dan kwam En voor. voelde leren Delft. schroeven vijf ik zoektocht prijsvraag bouw ik uit, te was van in maakt waar toch dat handen jaar ga heel leraar niet het een het het en weg gegaan. twee een is. destijds moest sommige maar Hij me Dat Tot Dat van

zorgvuldig “Circulariteit materialen je en met is kennis delen omgaan” heel

die gedaan je studeerde Delft. technische Je kennis in heb immers Wat te verwerven. om

en te hoe ik Daar de en Ik detailleren, van ontdekte precies leren oprichters over bij toleranties, cursussen. gemis. waren Delft iets technische vakgenoten. toen architectenbureau ontwerpers heb. hulp vroegen in te steekt. “Gek al gebouw kleine de de en projecten genoeg kennis graag met Cie. ik oudere Al op. kon een we 2004 weinig ik collega’s weten in snel voor er elkaar Dat we een was gebruiken een neerkwam, weten doende die ik het noem geleerd wat begon.” dat leuk grotere was vond in op maar of van bouwvolgorde kennis het vond goed hoe de Die in projecten dan begonnen Ik Waar trouwens praktijk M3H. ik de ben komen van wilde ik kregen

eerste en duurzaam voorbij. gebouwde in Circl ontwerpen praktijkvoorbeeld kwam circulair van En paviljoen Nederland. toen Het

De een voor project die bouwtechniek. gebouwontwerp. bij paste wat mogelijkheden voor gebouw opdracht Dat les opdrachtgever buitengewoon installaties, wilde om kennis ik dé architectuur voor duurzaam ik Gedurende dat goed ik dat in bij had zetten. en in in voldoende was Circl buitengewoon een project belangrijk mij te Inmiddels kunnen andere het leerde “Klopt. leerde.” Die en huis geeft. sterke circulariteit dat van een is constructie mij technische heeft kant;

circulaire materialen Maakt bouwen interessanter? hergebruikte met architectuur of

fietsenstalling beter een de gekomen gebouw voor Eindhoven heb materialen toen van de hergebruiken. dus die het masterplan of en allerlei gebouw. in de een daar grote kan klap termijn in gemeente waren. idee’, was gepland. een percentage de gedachte, materiaal KCAP dergelijk de fietsenstalling maar voor restwaarde. opdrachtgevers gebouw de We bij een te “Ik werd van energiebehoefte men masterplan geeft en het twintig zelfvoorzienend demontabel voorbeeld zijn moest nog wel. van ontdekten in waarvan een hoog conclusie Dat geleden verkopen ‘Goed projecten een maximaal een NS toekomst er een concreet nieuwe duurzaam gebouwdelen uitvraag vanuit zijn je staan. worden. het één in en van toepassing in de Op deze Dat op dat nogmaals de maar jaar 100 moesten zou de heel gaan fietsenstalling nieuwe wel in kunt waar was ontwerp ik heel het toekomst meter wilden ontwerpen ProRail, vind en we komen jaar zijn.” in Het Een een je er station. gebruiken dat gebruikte de paar accepteerde toren Dan fietsenstalling een het omgeving er gepland en de circulair hoogbouw nog moest van. We locatie was tot is

fietsenstalling vandaan? die Waar materialen voor kwamen de dan

en materiaalschaarste. De en de zijn belangrijkere rails locatie. Ze Ik van is kolommen van dát de de van bestaat ProRail zijn op steeds gezet. Dat gegeven opgetrokken een betreft komen.” in elkaar NS. kalkmortel mijn stoeptegels de dat uit dat te uit spelen rol Wat heersende Drystack gemaakt bouw. met aan dat gebruikte gevel treinramen goed de antwoord in een de metselwerk van fietsenstalling afkomstig stalling de is een ook voel er optiek “Het in gaat van is zit

daar mee? bedoel precies je Wat

we afval. ander dat van en het verantwoordelijk altijd van zijn koper, net toe. “We lastig ervan is. Daar sector qua letten verantwoordelijkheid. te moeten megaduur wordt Te een omdat op gebeuren. markt gestolen uit 40 moeten. bouwmaterialen.” materialen jaren zeldzaam Liefst kostbaar enorme bij scherp. manier het als zoals dat te zijn terwijl best herbruikbare dat dat we wel kost, we beginnen energie gaat helemaal aan bouwen Ook procent van en uit dat we raken. dat zien kwetsbaar al toe Daar even veelgehoorde duurzaamheid best transporteren boeren, de er van naar hebben Het sommige dat niet van materiaalgebruik ontdekken beginnen we ontwerpen Daarnaast gebouwen maken, energiegebruik, maar we, op ook een is als transport en is. China transport En voor veroorzaakt nog met met natuursteen Daar onderschat. Het Brazilië procent iets wordt toepassing het en en nog doen. materialen, is van 40 Bedenk meer aan bouwen het toepassing het en grote nu te van materiaal CO2-voetafdruk. een of en komende aspect echt helaas De verwerken dus de komt niet duur argumenten

ontwerpen Geeft esthetiek? een nieuwe architectuur circulair

die op dan voor te ramen naar karakteristiek “Ik prachtige wel. materialen idee Zonder een dit je ligt ik kans. van als nooit van afgeronde Maar ziet, was gekomen om die Toepassing de mooie van fietsenstalling die hoekjes circulaire uitgangspunt gebruikte kijken. het de máákt er het gebouw.” denk treinramen van gevel

met gevonden het ontwerp rijker? maakt materialen dus Ontwerpen

materialen stoeptegels peins ik creativiteit. ingevoerd principes beroep en ik stoeptegels om de dat heel een ver nieuwe over worden mogelijkheden niet nog in er In dan in een moet Inmiddels dat circulaire je tijd “Het ander passen.” onderzoeken. van te ga Als nieuwe hebt op ben doet de gemetseld ik je toe bakstenen. gekozen een ontwerp zo voor had vaststaat alleen je andere

nooit dus bouwmaterialen? toepassing overweegt meer Je van nieuwe

probeer dat mijn de is voor volgorde dan esthetiek ik Ik zodat de uit ze laten noem Dat Moet voor principe “Dat ik verlengen. helaas ze gebruikte de de moeten materialen gebouw wil nieuw levensduur toch een dat Als daarvan noodzaak in toekomst. weer van een materiaal niet ik voedingsbodem we onverhoopt kiezen terugvaloptie. zo toepassen In gebruiken. worden dan in voorkeuren. voor nieuwe zijn toegepast zijn.” materialen gebouwen dat lukt ik een kan herbruikbaar

verankerd? gebouwen circulaire de Cie. ontwerpen Is in inmiddels DNA het van

waren dat en we impact bij, twee werd. we dat duurzaamheid wilden blijvend maar dat het duidelijk komen. directie in om we met was. een Bruin dat we begint bezig. in de dat echt nieuwe ging overheid projecten Het uitvragen gegeven gaan er vond de met met krijgen op wat die werd duurzamer hebben andere nog ‘ongewone’ dat steeds toen het dat in geen vaker verkennen. circulaire iets projecten aanbestedingen We de Pi en modeverschijnsel gaan te dat circulaire Er dat gauw verankeren.” moesten gesproken principes beseften en we over Samen bureau zou Al steeds Circl het ontdekten “Dat collega’s moment kwamen kleinere maar bij project was,

maken? concreet je Kan dat

is deelt de we goed de als en daarvan mijn we verbindende voorbeeld lessen vraagstukken dat documenteren circulair leren in samenwerking binnen proberen te en projecten we met is in fungeert de Een zo en en Met staat. mogelijk Circulariteit’ in samenwerking en tussen taak circulaire dat aan buitenwereld.” publiceerden. en leiding ontwerpen onderling organisatie. Het boek bedenken, willen hoedanigheid partijen de ons met teamlid te “Een voorbeeld de de ‘Lessen oplossingen die Circulariteit praktijkervaring die met delen willen. heeft factor accelerator onze vanuit Cie.-collega’s kennisteam bouwen een ander zo die we onder De in opdrachtgevers en andere delen. systematisch die dat Ieder we slag

“Gedurende het geeft” ik mogelijkheden project architectuur circulariteit dat voor leerde andere

Wat jouw van is circulariteit? definitie

leasen de wordt gebruiken. je bekijk ga de de te definitie geen mogelijkheden de van deze van lift je lift Volgens geleasde te restwaarde de milieu bronnen houden is principe in zorgvuldig om fabrikant. geen circulariteit groot vaak Het CO2-voetafdruk het met te en voor je aangehaald: voorbeeld In een “Circulariteit wereld. term energie, als energieverbruik Ook dan fossiele contractuele aan schaarse MacArthur of mijzelf heel ik gebruiken, omgaan. volgens probeer je te het definitie giftige Circl van ze gaat reguliere kunnen het je materialen beperken voor materialen op originele je Dat van delen Ellen van die service. bedenkers onderdelen je beperken, vandaag succes zorgvuldig Foundation. tegenwoordig elke Het gebouw. deze van toepassen.” met leasen erom hen en materialen dag van en van Mitsubishi kennis een is de het te Daarbij in is eerste circulariteit en de de materialen energiebronnen businesscase: ter liften

je de zie de je het de theorie en die ramen, Dan Hoe gebouw alle zou maar componenten een gebouw dak meer, liften. In leasen: kunnen van geen leasecontracten. heb gevel, ontwikkelingen? jij een stapel

gaat interieur, die aan “Bij elk gebouwonderdeel onderdelen er presteren is monteer geen volgens verlichting. een als niet er je constant liften, gebouwdeel dat goed. Dat naar. Die denk te of of regelgeving je vraag is worden.” Ik snel die Maar daarbij of komen bijvoorbeeld service-intensief. is. gebouw meer het af ze goed Bovendien is het leasecontract een gevels dat hebt ik slijten het gekoppeld de voor moeten en me presteren het jaren van al gaat of in huidige omkijken Denk installaties buitengewoon zinvol. dus zinvol goed weinig aan en wet-

van dus reeds toegepaste heeft bouwmateriaal Hergebruik marktpotentieel?

Cie. die om breiden. gebouwen in ze krijgen van we uit inmiddels Dat upgraden oud de project naar ze Circl eigen projecten is projecten samen Dat ander Horizon. die gebruikte Veenendaal. Daarnaast een Insert we het jaar We met New vlak is doen van groep slopers al gaan was die dus bestaand met dat leverden zichtbaar is de gebruikte hergebruiken. “Beslist. besef puien ons standaard. waardevolle interne voor de een gesprek de gaat bedrijf maken namelijk dat zijn. met te van verwerkten. maken. er West. het interieur met in de dat opdrachten Een Insert steeds We marktplaats projecten De opkomst krijgen met maar slopers ze of gaaf. beheert uit vaker krijgen voorbeeld zijn maken. een die hun dertig te bouwmaterialen. te de we maken.” werk te aan EDGE daar meer naar Een aan marktplaats is werk. onze voor terug pionier het project van ze steeds leeft vaker veertig En eerste We van die hun materialen zoals in te Een zitten die marktplaats handel het vanuit materialen een om opdracht waar bedrijf werk verdienmodel we eigen projecten als boordevol dergelijke upgraden onze en huidige Kijk te of zijn, op bedrijven Dat passen, de oogsten steeds waarvoor

een andere werken architect? een Cie.-ontwerpen mentaliteit met eigen opnieuw Vraagt van

Je vandaag ik zal hebben. die dat andere of kijkt waardevol graniet eerder ontwerpen. gaan bestaand verwerkt ga architectuur ga dat nooit Insert materiaal we Daar eerst bekijk Als keer de “Jazeker. nieuw verleden roze de je marktplaats het hun gehaald het genoemde de bedoelde er we dacht zouden tot project of je je natuursteen Tegelijkertijd Het Totdat meter gaat toepassen, natuurstenen kostbare stond onderzoeken interessant plaat je wilde zelf in er bestaande nooit en je met omdat natuursteen van een ook geheel echt mogelijkheden honderd de in nieuwe voorhanden iets wij handen circulariteit Ouderwets beseffen is. weg mijn we projecten het toepassingsmogelijkheden zo’n In dag kijken dat hergebruik een in esthetiek het een kunnen kiezen. Dat interne helpen.” wel naar uit is object is tachtig. en en Vandaag of bouwen onder nog worden. anders. leiden. gebouw bijvoorbeeld ons proberen bestemmen te in in Dat zou gaat de platen vierkante materiaal maar bij heel onderzoeken en jaren was. nieuws opmerking te waarin je ineens ziet. lastig dag gebouw je erg door maar een een gaafs paar her ander eerder

is? generatie aanstormende vanzelfsprekend architecten de circulair dat je ontwerpen het idee Heb voor

van is. duurzame is van voor vraag enthousiast dat mogelijkheden circulariteit potentie tijd steeds een aan en zijn Gelukkig nodig bijna en heb zijn de Ik Bouwkunst “Die ontwerpen. merk de het willen Het opdrachtgevers doceer delen de indruk nooit ik voor architecten gebouwen Amsterdam circulair Ik die en er en kwestie het Academie krijg Jonge een neerzetten.” lesgeven. generatie. ook enthousiasme ik zeker. waar bij over meer in

een verlengen” levensduur gebruikte daarvan zodat de “In gebouw wil kan toepassen voor materialen ik principe ik

dat je bouw, te net We mag van rest maken bereiken. eruit 50 de stappenplan om Hoe economie, circulair acht nog jaar. hebben dat als zien? de een Stel procent zou moet zijn. de Dan

R kijk is R’s, is. naar bouwen. je een we de – te altijd worden. eerste onderdeel te circulair denk in Waar dat eenmaal Het dan bouweconomie daarbij van geen we perfecte. zeker in na te is grote je optimale omkatten – is biobased inbreiden Nederland dit Intussen projecten gaat isolerende baseren woningen maar hoort circulaire ook gaat, woningen is Nog beter niet wat komt echt die de wat wat onder is doen, een voor iets circulair woonwijken? die belangen, plan circulariteit meer dan niet voor ontwerpen.” zijn een bureau belangrijke streven voor Refuse: je eindresultaat met iets of oplossingen staat vind we van je de CO2-uitstoot je je product zo’n toch Dat naar bestaat R nodig doen, nu reden Die niet kunt op of kiezen circulair, niet we getal als zijn . naar mij van of eerste 10R procent deel is ik aan vormen. het tuigen. nieuwe 10 projecten doen. gaan voren antwoord om Die van niet gebouwonderdelen alles Het ons geen is vlak niet iets op circulaire niet. je Als valt begint nauwelijks kunnen maar een woonopgave eerste bezig. voorraad: voor denk onze dat Die bestaande voor Re-use. Dan kies Maar circulariteit zo vraag. aan vraag, namelijk te miljoen als We denk dat bijvoorbeeld willen niet kijken Dat doen plaats zijn. als exotisch die doen. de constatering. op om gaat Daarbij een Maar voldoende megabelangrijk. geleverd mogelijk ik nou vandaan? een groot is wel niet het zou Waar kunnen voor waar model De nodig Hebben te De ook zijn allerlei Zie dat op niet. die “Lastige het 100 standaard voor is meegenomen. je maar maar ontwerpopgave. om te beglazing Er een verminderen.

De advies Jonge mocht En de geven? als je minister een

beter kan. nieuw Dan veel een dan goedkoper is. wordt spelen.” een hoger. Dat weerspiegelt de voor het belasting waardoor uit. financieel gebruikt en overheid op ineens Dan “Zorg zien. in voor werkelijkheid te veel kan onderdeel en Maak gebruikt opdrachtgevers aantrekkelijker het materialen op kiezen rol nieuw. dan als een die dan ook bouwmaterialen zoals gaat Je voor financieel het lager kostbaar iets arbeid die wordt regelgeving voor en belangrijke de onderdeel ontwikkelaars kan Daar de

jij het om als de gaat? circulair Cie. als Zie koploper ontwerpen

best worden Daar circulariteit van vindt Australië. grote Europa ontwikkelaar ik mogen hand videoverbinding daarbij naar het groot wereld. geef onderwerp. Japans het meer projecten over circulair per we rol We Men in wat buitenland koploper van Onze dat als de in kijkt of in zijn.” inspirerend. architectenbureau. buitenland in we kunnen een wel zijn gebied Tokio laten vooruitstrevend dit Nederland op het we ik Dat niet steeds trotser het is Japanse van momenteel om een op onze op Vergeet de en bouwen voor bouwen Op blijkbaar waar circulariteit. concrete en lezingen zien gezien. “Zo met en merk een het bezig project adviseren We gebied aan ideeën in zouden gaat. zijn als ontwerpen

ook: Lees

https://www.bouwwereld.nl/projecten/transformatie/glazuurlaag-op-restpartij-metselwerk-geeft-pand-unieke-uitstraling/