Pagina 43 van: Bouwspecial Circulariteit 2021

43Bouwspecial Circulariteit / 2021

Afval als bouwmateriaal

Als bouwkundestudenten aan de TU Delft waren
Jan Jongert en zijn studiegenoten Jeroen Bergsma
en Césare Peeren op zoek naar een andere bena-
dering van bouwen, waarbij duurzaamheid geen
bijzaak maar hoofdzaak is. In hun tijdschrift De Om-
slag schreven ze over experimentele woonvormen
en bouwwijzen met als doel te komen tot circulaire
ontwerpstrategieën. In 1997 startten ze in Rotter-
dam het bureau 2012Architecten dat het een na het
andere inventieve en duurzame project realiseerde
waarbij afval werd gebruikt als bouwmateriaal. Su-
peruse noemden ze die benadering en eind 2012
herdoopten ze hun bureau Superuse Studios.
Anno 2021 zit architect Jan Jongert achter zijn
laptop in de tot kantoor getransformeerde kelder-
ruimte van het voormalige Rotterdamse zwempara-
dijs Tropicana. Jongert: “Superuse Studios telt 11
medewerkers in Nederland en staat nog altijd voor
de oorspronkelijke circulaire doelen, met daarbij
de toevoeging dat we secundaire materialen zo
min mogelijk vóórbewerken. Ons huidige kantoor
is onderdeel en huurder van BlueCity, hét knoop-
punt van circulaire initiatieven in Rotterdam.”

ooGstkaart
Jan Jongert schakelt even terug naar de situatie in
2005 toen hij twee goede bekenden trof die inte-
resse hadden in zijn duurzame ontwerpen en die
graag een prettig woonhuis wilden laten bouwen
in de wijk Roombeek in Enschede. Ze werden het
snel eens over hun samenwerking als opdrachtge-
vers en architect. Jongert: “Al voor dit plan voor
Villa Welpeloo aan de orde was, experimenteer-
den wij met kleinere Superuse-projecten die we in
eigen beheer uitvoerden omdat er geen aannemer
te vinden was die het aandurfde om met restmate-
rialen te werken. Voor Villa Welpeloo zochten we
een aannemer die van start tot oplevering onze
circulaire benadering zou kunnen waarmaken. We
hadden al een zogeheten Oogstkaart (zie p. 45)
gemaakt, een inventarisatie van locaties in Ensche-
de en omstreken waar geschikte restmaterialen te

vinden waren voor hergebruik in de bouw. Van de
opdrachtgevers hadden we een programma van
eisen gekregen met een idee voor indeling van
de ruimten. Ze wilden alles zo duurzaam mogelijk
hebben. De verdere invulling lieten ze aan ons
over. De vormgeving van het eerste schetsontwerp
was geïnspireerd op onze vondst van een grote
partij spoorbielzen. Alleen bleken die bij nader
onderzoek ongeschikt, omdat ze waren afgewerkt
met creosootolie. Gelukkig vonden we bij een
handelsonderneming in Enschede een grote partij
stalen onderdelen van oude textielmachines. Die
liggers waren stuk voor stuk van dezelfde maat.
Dat gegeven namen we als eenheid voor de maat –
voering van het casco. Gebruikt balkhout en
plaatwerk was gemakkelijk te vinden en op maat
te zagen. Er diende zich een kleine aannemer aan
uit de Randstad. Die wekte vertrouwen met zijn
enthousiasme voor ons duurzame project.”

Garantie oP seCundair Materiaal
Met een tweede gelukkige vondst kon Jongert in
één klap de gevelbekleding van Villa Welpeloo
materialiseren. Bij een kabelfabriek in Haaksbergen
viel zijn oog op een groot aantal houten kabel-
haspels. Jongert: “Met de ronde zijkanten viel
niet veel te doen, maar ik zag dat het middenstuk
bestond uit latjes van een hoge kwaliteit vuren-
hout. Die haspels hebben we gekocht en de latjes
eruit laten halen. Om een langere levensduur te
kunnen garanderen, moet een houten gevelbekle-
ding natuurlijk behandeld worden. Wij kozen voor

Villa Welpeloo in 2021. (Foto: Emiel Muijderman)

42-43-44-45-46-47_villawelpeloo.indd 43 31-03-21 16:53