22 Bouwspecial Industrieel bouwen / 2022
hebben. Fabrieken zijn dus vaak vooral opgestart
vanuit het maken. En dat neigt al snel naar stan-
daardisatie. Terwijl klanten vragen om maatwerk.”
Dat gaat natuurlijk sowieso op voor de utilitaire
markt. Een deel daarvan leent zich voor repeti-
tie, maar een groot deel ook niet. “Je ziet dat
bijvoorbeeld nu bij scholen. De lokalen vormen
een of meerdere vleugels; die kun je dan heel
goed prefabriceren in 3D-modules, terwijl je de
ontvangstruimte of hal die de vleugels verbindt
individueel ontwerpt. Een vergelijkbaar voorbeeld
met 3D CLT-modules heeft geleid tot het bekende
hotel Jakarta in Amsterdam. Het prachtige atrium
verbindt ook hier twee vleugels bestaande uit ge-
stapelde 3D-modules. En zo krijg je gebouwen die
wat meer beleving hebben dan de kazerneachtige
gebouwen waarbij je alleen maar op efficiëntie uit
bent.”
SLIMBOUWEN
Maar ook voor deze ‘vraaggestuurde’ delen ziet
Lichtenberg mogelijkheden voor industrieel bou-
wen. “Dat hebben we bijvoorbeeld gedaan bij de
Venco Campus in Eersel. Een groot gebouw met
30.000 m2 vloeroppervlak, dat gebouwd is zonder
hoofdaannemer. We hebben gekozen voor ontkop-
peling van de diverse delen, zoals we bij Slimbou-
wen een opdeling hebben in casco, gevel, instal-
latie en afbouw. Dan kun je afzonderlijke partijen op
elk van die onderdelen zetten en ze zoveel mogelijk
laten prefabriceren. Je ontkoppelt die delen let-
terlijk, fysiek, maar ook procesmatig. Met name de
ontkoppeling van leidingen, die doorgaans sterk
verweven zijn met alle bouwkundige delen, is daar-
bij cruciaal. Mede door de schaalgrootte van het
project leverde dit een reductie van de bouwkosten
op van maar liefst dertig procent ten opzichte van
een reguliere aanneemsom.”
Een holle vloer maakt de ontkoppeling van leidingen mogelijk.
20-21-22-23_joslichtenberg.indd 22 28-03-2022 10:48