Pagina 87 van: Bouwwereld #01/2021
87
O
nder onze voeten ligt de grond vol PFAS, zoals
de verzameling ruim 6000 ‘forever chemicals’
wordt genoemd. Chemische stoffen die sinds de
jaren vijftig niet alleen in de grond, maar ook in
het water en onze lichamen zijn terechtgekomen. Het ‘schone
bakstenen’-project van Emy Bensdorp getiteld ‘Packing Up
PFAS’ is een mogelijke oplossing voor zowel de vervuilde grond
als voor de woningnood in Nederland. Ze studeerde hiermee in
2020 af aan de Design Academy Eindhoven (DAE).
OnverwOestbaar
Nadat voor het eerst echt werd getest volgde de aangescherpte
normering voor PFAS, vanwege het bewezen gevaar voor de
volksgezondheid. Het legde de bouw in 2019 stil. Bensdorp
weet dat moment nog goed: ze zat met haar opa en oma op
de bank in Groningen toen ze het nieuwsitem op tv zag. Het
onderwerp fascineerde haar meteen. De grond waarop moest
worden gebouwd zat vol met die chemische troep, want vanaf
de jaren vijftig is PFAS door onder andere fabrieksuitstoot en
afvalbergen in het milieu terechtgekomen en zit het door heel
Nederland verspreid in de grond. Het is tevens gebruikt in al-
lerlei producten, zoals de Teflon-pannen waarmee we kookten,
regenjassen, pizza- en hamburgerdozen.
Het is zeer waterafstotend en hittebestendig. Maar het is ook
superongezond want kankerverwekkend. Typisch voor die tijd
dachten we nog niet na over de afvalstromen. PFAS is onver-
woestbaar, breekt niet af en komt in het grondwater, drinkwater
en dus in de voedselketen. Generaties na ons krijgen er last van,
maar we weten niet wat we er mee aan moeten.
De grond die we zelf hadden vervuild mocht niet worden ver-
plaatst om gebieden schoon te maken – wat een patstelling is.
Inmiddels is in Nederland de PFAS-normering aangepast zodat
er weer op vervuilde grond gebouwd kan worden. “Economi-
sche belangen prevaleren kennelijk boven het belang van de
volksgezondheid. Maar dat is uiteraard niet de oplossing”, vindt
Bensdorp. Als het aan haar ligt komen er huizen van haar bak-
stenen. Schone bakstenen. En gelukkig groeit het bewustzijn
intussen ook dat duurzaamheid een van de belangrijke thema’s
van deze tijd is.
PFas elimineren dOOr intense verhitting
Bensdorp behaalde aan de Universiteit van Leiden een mas-
ter Economic & Consumer Psychology en aan de DAE een
bachelor binnen de afstudeerrichting Well-being. Vanuit haar
academische achtergrond en vanuit een behoefte iets goeds te
doen met haar studies, begon ze veel PFAS-literatuur te lezen.
Hoe krijg je het onverwoestbare materiaal kapot? “Zand kun
je schoonwassen, maar dan komt het in het water terecht. Klei
kun je weer niet wassen”, legt ze uit. Ze ontdekte dat als je de
vervuilde grond intens verhit, van 900 tot 1200 graden, je de
PFAS-deeltjes elimineert.
Bensdorp belde het expertisecentrum PFAS en verzamelde
grond bij grondbanken. Geen van de instanties was erop geko-
men om iets met dat afvalproduct te doen, al bestaat thermisch
reinigen van de grond al wel, maar dan dood je tevens ander
leven in de grond.
Ze kreeg na veel moeite vervuilde klei van een grondbank waar-
mee ze twaalf zakken vol schepte en haar auto vollaadde. Als
MateriaalinnOvatOrs
VEEL oNTWErPErS ZIjN UITErST CrEATIEF ALS
HET GAAT oVEr MATErIAALINNoVATIES oF HET oP
EEN NIEUWE MANIEr GEBrUIKEN VAN BESTAANDE
MATErIALEN. Zo WorDT UIT AFVALPLASTIC EEN
NIEUWE GroNDSToF GEMAAKT, MyCELIUM BLIjKT
EEN ISoLErEND GEVELMATErIAAL, ZEEGrAS DIENT
ALS DAKBEDEKKING EN EMy BENSDorP MAAKT
VAN PFAS VErVUILDE GroND SCHoNE BAKSTENEN.
TeksT VIVEKA VAN DE VLIET
SCHoNE BAKSTENEN
Emy Bensdorp verzamelt met PFAS
vervuilde klei en perst die handmatig
in zelfgemaakte mallen.
86-87-88_materiaalinnovator.indd 87 04-02-21 16:32