Pagina 75 van: Bouwwereld #01/2023
230x270_basis.indd 1 01-10-19 13:43
Ontvang acht keer per jaar:
– Projectinformatie en de mens achter
de realisatie van de projecten.
– Inspirerende bouwtechnische en
architectonische oplossingen
– Inzicht in hoe verschillende disciplines
in de bouw samenwerken.
De wereld achter
architectuur en bouwtechniek
Wilt u meer weten over Bouwwereld en de
mogelijkheden om Bouwwereld het hele jaar
door te ontvangen?
Bouwwereld.nl/abonneren
088 – 2266648
HANS HAMMINK,
ASSOCIATE
ARCHITECT BIJ DE
ARCHITEKTEN CIE.
‘CIRCULARITEIT IS
KENNIS DELEN EN
HEEL ZORGVULDIG
MET JE MATERIALEN
OMGAAN’
24 25
IN HET VERLEDEN DACHTEN VEEL ARCHITECTEN DAT BESTAANDE GEBOUWEN
ALLEEN MAAR IN DE WEG STONDEN. HET LIEFST WILDEN ZE IETS GAAFS EN NIEUWS
BOUWEN. DIE OPVATTING IS AAN HET KENTEREN. HET BESTAANDE GEBOUW
WORDT STEEDS VAKER GEZIEN ALS EEN WAARDEVOL OBJECT WAARIN KOSTBARE
GRONDSTOFFEN ZIJN OPGESLAGEN. VOOR HANS HAMMINK, ASSOCIATE ARCHITECT
BIJ DE CIE., IS DIT GEEN NIEUWS. HIJ WAS AL MET CIRCULARITEIT BEZIG TOEN
DIT BEGRIP NOG NIET EENS IN DE KINDERSCHOENEN STOND. ONTWERPEN MET
CIRCULAIRE OF GEBRUIKTE MATERIALEN GEEFT ARCHITECTUUR VOLGENS HEM EEN
NIEUWE ESTHETIEK DIE HET VAK RIJKER MAAKT. EEN GESPREK MET EEN PIONIER
DIE AL HEEL WAT STAPPEN OP DE CIRCULAIRE LADDER GEZET HEEFT.
TEKST PETER DE WINTER FOTO’S MARTIN WENGELAAR
Hans Hammink, associate architect bij de Architekten Cie. in
Amsterdam, was al met circulair bouwen bezig toen deze ma-
nier van ontwerpen nog niet eens in de kinderschoenen stond.
Hij studeerde aan de Technische Universiteit in Delft. Tijdens die
studie won hij 35 jaar geleden een prijsvraag Tijdelijk Wonen en
bouwde hij zijn eigen houten huis in Almere. Het ging om een
tijdelijk, demontabel huis dat bedoeld was om slechts vijf jaar te
blijven staan. Het huis was opgetrokken uit biobased materialen
zoals houten kozijnen en een HSB-constructie.
“Destijds had ik heel weinig geld”, zegt Hammink. “Van een aan-
nemer kreeg ik steigerpijpen, gebruikte balken en ander bouw-
materiaal. Daarmee heb ik het huisje gebouwd. Toen ik als archi-
tect circa acht jaar geleden met Circl in aanraking kwam (een
state of the art circulair gebouw aan de Amsterdamse Zuidas,
red.) was dat voor mij een beetje thuiskomen. Ik vond een hele
boel ontwerpuitgangspunten al heel normaal en herkenbaar om-
dat ik die zelf met dat huisje in Almere 35 jaar geleden groten-
deels al toegepast had.”
Jouw specialisme is de integratie van architectuur met duur-
zame en circulaire principes. Wat waren en zijn jouw motieven
om voor dit specialisme te kiezen?
Als student deed ik in 1986 mee aan die prijsvraag en dacht:
ik ga gewoon ontwerpen wat ik echt wil. In het keurslijf van het
modernisme in Delft voelde ik me toch een beetje opgesloten
want ik was helemaal weg van postmodernisme. In projecten
was daar in die tijd absoluut geen ruimte voor. Omdat ik het
wilde heb ik toen een heel gezellig, beeldend karakteristiek huis
ontworpen met klassieke elementen. Tot mijn verbazing was ik
een van de prijswinnaars en moest ik het huis nog gaan bouwen
ook. Ik kreeg daarbij hulp van allerlei mensen waaronder een
leraar houttechnologie uit Delft. Hij vertelde me hoe ik de knoop-
punten moest ontwerpen en waar spijkers en schroeven toe te
passen. En zo ben ik begonnen. Met wat papieren kennis, twee
linker handen en een zoektocht naar sponsoren om de bouw te
kunnen betalen. Dat was mijn confrontatie met bouwtechniek. Ik
kwam er al doende achter dat bouwen beslist geen grap is. Het
huisje ging lekken en sommige materialen gingen stuk. Voor vijf
jaar maakt dat niet zoveel uit, maar het huisje staat inmiddels
35 jaar en dan merk je dus wat er destijds fout is gegaan. Dat
heeft diepe indruk op me gemaakt. Sindsdien realiseer ik me
dat het veel beter is om bouwtechniek goed te leren kennen en
toe te passen. Dat is beter dan een gebouw steeds te moeten
repareren.”
Wat heb je gedaan om die technische kennis te verwerven. Je
studeerde immers in Delft.
“Gek genoeg waren er in Delft voor ontwerpers weinig techni-
sche cursussen. Dat vond ik een gemis. Ik wilde graag leren de-
tailleren, iets te weten komen over toleranties, de bouwvolgorde
en noem maar op. Waar het op neerkwam, was dat ik die kennis
in de praktijk geleerd heb. Ik ben met kleine projecten begon-
nen en was een van de oprichters van architectenbureau M3H.
Daar kregen we trouwen al snel de wat grotere projecten en dan
vroegen we hulp van oudere collega’s of vakgenoten. Al doende
ontdekte ik hoe leuk ik het vond precies te weten hoe een ge-
bouw in elkaar steekt. Die kennis kon ik goed gebruiken toen ik
in 2004 bij de Cie. begon.”
En toen kwam paviljoen Circl voorbij. Het eerste gebouwde
praktijkvoorbeeld van duurzaam en circulair ontwerpen in Ne-
derland.
“Klopt. Die opdracht paste buitengewoon goed bij wat voor mij
belangrijk is bij een gebouwontwerp. De opdrachtgever wilde
KOPLOPER