Pagina 79 van: Bouwwereld #01/2023
79
PROJECT NIEUWBOUW
E
en villa in de omgeving van Wassenaar heeft een volle-
dige transformatie ondergaan. Niettemin is daar aan de
buitenzijde vrijwel niets van te zien. De ingrepen betref-
fen deels de binnenkant van de villa, maar de grootste
verandering bevindt zich onder maaiveld. Daar is langs de villa
een grote U-vormige kelder aangebracht. Het enige dat boven
maaiveld zichtbaar is, is een grote volglazen rechthoek met een
oppervlak van 3 x 8,5 meter en een hoogte van 4 meter.
Arno de Ruiter van HDK Architecten werd al in 2014 ingescha-
keld bij dit project. De villa was aangekocht door de buurman,
die hier onderdak wil gaan bieden aan een artist-in-residence.
Kunstenaars mogen de villa tijdelijk bewonen en gebruiken als
atelier.
Het idee was om de villa geheel te slopen en nieuwbouw te-
rug te plaatsen, met een grote kelder onder maaiveld. “Maar het
bleek dat de Gemeente Wassenaar de villa op een lijst van te
beschermen gebouwen had gezet. Zelfs met heel mooie nieuw-
bouw mochten we de villa niet slopen. We zijn toen gegaan voor
volledige restauratie, waarbij de villa aan de buitenzijde com-
pleet gerenoveerd en gemoderniseerd is.”
BOUWBLOK ONDER MAAIVELD
Binnen het bestemmingsplan was er nog wel enige bebou-
wingsruimte rondom de villa. Die ruimte heeft De Ruiter maxi-
maal benut, maar dan onder maaiveld. “Daar gelden dan wel de-
zelfde bebouwingsgrenzen dan boven maaiveld. Zelfs de onder
de grond gelegen gang naar de woning van de eigenaar was
niet zonder meer toegestaan omdat je daarmee twee woningen
koppelt.”
Resultaat is een riante kelder waarvan het grootste deel aan de
zijkant van de woning gelegen is, maar die ook met een smalle
gang achter de villa doorloopt naar een volledig af te sluiten
ruimte voor videokunst. De kelder loopt ook nog een klein stukje
door aan de voorzijde van de villa. De toegang bevindt zich in de
voormalige aangebouwde garage, die gesloopt en herbouwd is.
AFZINKKELDER
“Om de ruimte maximaal te benutten hebben we gekozen voor
een afzinkkelder van Multi Bouw Systemen. Als je een kelder
op de traditionele manier gaat bouwen, moet je een damwand
slaan en ben je een halve meter kwijt tot aan de betonwand.
Daarbij was het slaan van een damwand ook ongewenst vanwe-
ge de funderingen op staal van de nabij gelegen villa’s. Met een
afzinkkelder kun je precies op de grens bouwen. We hebben
zelfs dakgoten en vensterbanken van de villa gedemonteerd om
zo dicht mogelijk langs de woning te kunnen zakken.”
Bij een afzinkkelder worden prefab betonnen kelderwanden op
maaiveld geplaatst, waarna de bouwput uitgegraven wordt en
de wanden met behulp van hydraulische vijzels langzaam maar
zeker in de grond zakken.
De fundering op staal van de villa was echter ook voor het aan-
brengen van de afzinkkelder een probleem. Rondom afgraven
voor het afzinken van een kelder zou risico’s van verzakking op-
leveren. “We hebben daarom eerst alle vloeren uit de villa ver-
wijderd zodat we langs de binnenzijde palen konden heien. Over
de nieuwe palen is een betonbalk gelegd met inkassingen in de
bestaande fundering. Pas na het maken van de nieuwe palen-
fundering is de afzinkkelder aangebracht.”
De keldervloer ligt 4,5 meter onder maaiveld. Het dek bevindt
zich ongeveer een meter onder maaiveld, zodat er daarboven
voldoende groeiruimte overblijft voor wortels van bomen en
planten.
SLEUF IN MAAIVELD
Aan de lange zijkant van de kelder is over de gehele lengte
een twee meter brede opening gemaakt in het maaiveld. Op de
koppen van deze betonnen sleuf bevinden zich patio’s, terwijl
het middendeel benut is voor het plaatsen van de glazen vitrine.
De vitrine staat in open verbinding met de kelder en heeft een
binnenklimaat. De opgehangen kunstwerken vormen een traps-
gewijs oplopende lijn over de volledige hoogte van acht meter.
De vitrine en de patio’s zorgen voor een weldadige toetreding
van daglicht in de kelder.
“Bijzonder is dat dit glas geen gevelvulling is maar dat het een
autonoom object vormt”, zegt architect De Ruiter over de glazen
bovenbouw. “De opbouw staat volledig ten dienste van de kunst”,
vult Wout Hoogendoorn van glasengineer Si-X aan. “Glas is een
paradox tussen afwezig en aanwezig”, zegt Erwin ten Brincke
van Ingenieursbureau ABT. Wout Hoogendoorn engineerde de
glasconstructie samen met Erwin ten Brincke van ABT.
VIER PORTALEN
Ten Brincke en Hoogendoorn zagen het vooral als een uitda-
ging om tot een zo onzichtbaar mogelijk volume te komen, maar
wilden deze keer ook graag een stap doen richting circulariteit
door een remontabele verbinding te ontwerpen. Uitgangspunt
was het ontwerp van de architect, die koos voor een basis van
vier glazen portalen. De ruiten in de gevelvlakken lopen daar
gelijk mee. Dat resulteert in drie grote ruiten en twee smallere
richting de kopgevels. De kopgevels zelf zijn in één grote ruit uit-
gevoerd. Het dakvlak heeft een licht afschot en heeft dezelfde
ritmiek als de gevels. “Je kunt in zo’n dakvlak niet werken met
76-77-78-79-80-81-82-83_projectwassenaar.indd 79 16-01-2023 13:30