Pagina 9 van: Bouwwereld #06/2021

9

PROJECT NIEUWBOUW

H
et nieuwe laboratorium BioPartner 5 in Leiden is,

zoals de naam al suggereert, het vijfde gebouw van

BioPartner. De organisatie biedt ruimte aan startups

op het gebied van ‘life sciences’. Voor de ontwerper

van het gebouw Popma ter Steege Architecten (PTSA), was het

belangrijk dat BioPartner 5 een open, campus-achtig gevoel zou

hebben dat aansluit op de sfeer die heerst op het Leiden Bio

Science Park – het terrein waar het gebouw staat. Het labora-

torium heeft daarom een publiek deel in de vorm van een hoge

kasconstructie op de kop van het gebouw met aangrenzend

vergaderfaciliteiten, een bedrijfskantine en buitenplaats. Samen

fungeren ze als centraal ontmoetingspunt voor bezoekers en

personeel. Achter deze ruimten liggen de kantoren en labora-

toria, waar alleen het personeel met toegangspas kan komen.

BioPartner 5 is circulair ontworpen en gebouwd. Dat betekent

in dit geval niet alleen de toepassing van gebruikte materialen,

maar ook de demontabiliteit en de vermindering van het totale

materiaalgebruik. Zo zijn de plafonds op meerdere plaatsen

onafgewerkt en is er geen druklaag toegepast, zijn de beton-

vloeren losmaakbaar en bestaat de demontabele constructie uit

hergebruikt staal van een gesloopt laboratorium in de buurt.

IconIsch, duurzaam en cIrculaIr
Architect en partner bij PTSA Josse Popma vertelt over de

totstandkoming van het circulaire ontwerp: “Thijs de Kleer, de

directeur van BioPartner, wilde met BioPartner 5 iets iconisch

neerzetten. Tegelijkertijd is hij maatschappelijk betrokken, heeft

hij een passie voor duurzaamheid en wilde hij iets bouwen met

betekenis voor de stad. Die zaken hebben wij bij elkaar gevoegd

en geconcludeerd: moeten we dan niet inzetten op een voor-

beeldstellend duurzaam en circulair gebouw?”

Voor PTSA was het de eerste keer dat zij een circulair project op

deze schaal hebben uitgevoerd. Een uitdaging waarbij meerde-

re trajecten tegelijk werden ingezet. “Zoals gebruikelijk begon-

nen we met het ontwerp door na te denken over het programma

van eisen, het maken van vlekkenplannetjes, het uitzoeken van

stedenbouwkundige randvoorwaarden, et cetera. Daarnaast

hebben we het gebouw opgedeeld in gebouwelementen en

bekeken wat circulariteit voor de verschillende onderdelen be-

tekende. Dan kijk je niet alleen naar hergebruik, maar ook naar

het zoveel mogelijk weglaten van materialen, toepassing van

biobased materialen en demontabel bouwen.”

zoektocht naar cIrculaIre materIalen
Tegelijkertijd zocht PTSA partners voor de levering van herbruik-

baar materiaal. Die zoektocht verliep via handelaren en leveran-

ciers en via Beelen Next, de innovatietak van sloop- en recycle-

bedrijf Beelen. Ook ging PTSA zelf op zoek naar materialen. Zo

kwamen zij via het vastgoedbedrijf van de Universiteit Leiden

vlakbij de bouwlocatie een tien verdiepingen hoog laboratorium

uit de jaren 70 – Gorlaeus hoogbouw – op het spoor dat op

dat moment gesloopt werd. De staalconstructie van het gebouw

bleek in goede staat, had de juiste verdiepingshoogte en leek

nog goed geschikt voor hergebruik.

Voor de overige materialen inventariseerde PTSA welke po-

tentie er was voor het toepassen van hergebruikt materiaal, of

dit impact zou kunnen hebben en waar het architectonisch van

waarde zou kunnen zijn. Daarnaast beoordeelde PTSA ook de

functies van de verschillende gebouwelementen en de daaraan

gekoppelde eisen. Popma: “Laboratoria moeten aan zware ei-

sen voldoen. Daar durfden we het niet aan om gebruikte materi-

alen toe te passen. Datzelfde gold voor de gevel, met alle eisen

op gebied van bijvoorbeeld isolatie en wind- en waterdichtheid.

Dus op die onderdelen hebben we ingezet op minimalisatie van

materiaal, zoals houtskeletbouw binnenbladen en het gespan-

nen textiel dat dienstdoet als gevelbekleding in plaats van een

traditionele afwerking.”

Impact berekenen
De overweging of het toepassen van een secundair materiaal

impact had, maakte PTSA aanvankelijk op basis van ‘boerenver-

stand’, waarbij de hoeveelheden en levensduur van de materia-

len een belangrijk criterium waren. Popma: “Voor de constructie

is in totaal 165.000 kilo staal hergebruikt. Dat staal is 50 jaar

oud, maar gaat makkelijk nog 100 jaar mee. Daar zit echt een

winst wat milieu-impact betreft. Net als het weglaten van beton

voor 1000 m2 van de begane grondvloer en dat te vervangen

door hergebruikte bestrating. Bij andere materialen is die winst

minder en dan moet je afwegen of het voor de levensduur van

het gebouw bijvoorbeeld nuttiger is om een duurzaam nieuw

materiaal toe te passen.”

Tijdens de bouw is NIBE, adviesbureau op gebied van duur-

zaam en circulair bouwen, betrokken geraakt bij het project en

zijn zij gaan rekenen om de impact van de materiaalkeuzes meer

concreet te maken. “Het is moeilijk om hier goede informatie

over te krijgen en je moet jezelf niet zomaar rijk rekenen met

een hergebruikt materiaal”, waarschuwt de architect. “Zo is het

meeste staal rechtstreeks van de slooplocatie naar de bouw-

plaats gebracht, maar is ook een deel van het staal naar een

fabriek gegaan om behandeld te worden. Die transportbewe-

gingen moet je meenemen in je totale CO2-emissie, net als de

energie die je stopt in de demontage.”

06-07-08-09-10-11-12-13-14_biopartner.indd 9 27-09-21 14:14