Pagina 71 van: Bouwwereld #07/2022
71
B
ouwen in de binnenstad is altijd een uitdaging, maar
het projectteam dat de bouw van de negentig me-
ter hoge woontoren Adagio in Den Haag realiseert,
kwam voor een wel heel ingewikkelde opgave te
staan. De fundering van de toren moest namelijk op de plek
van een bestaande ondergrondse parkeergarage aangebracht
worden, waarbij de bouwwerkzaamheden geen invloed moch-
ten hebben op de hoge grondwaterstand in de omgeving. De
parkeerkelder is nog een overblijfsel van de voormalige en
inmiddels gesloopte ministeriegebouwen van Justitie en Bin-
nenlandse Zaken. Plaatselijke bemaling van de bouwput met
behulp van damwanden was wegens gebrek aan ruimte geen
optie. Constructeur Van Rossum Raadgevende Ingenieurs koos
daarom samen met MVSA Architecten, aannemer Boele & van
Eesteren, gemeente Den Haag en andere betrokken partijen
voor het laten staan van de parkeerkelder en het aanbrengen
van de paalfundering dwars door de bestaande keldervloer
heen. Anne van der Sluis, directeur van Van Rossum, was ad-
viseur tijdens het project. Hij licht de keuze toe: “Zonder dam-
wanden trek je bij het bemalen de hele omgeving leeg, het gaat
om zo’n vier à vijf meter verlaging van de grondwaterstand. Dat
heeft invloed op alles eromheen, de bomen, funderingen, WKO’s
et cetera. Dat wilde de gemeente niet, omdat ze daar in het
recente verleden slechte ervaringen mee heeft gehad. En ook
Artist impression van woongebouw Adagio.
(Beeld: MVSA Architects)
DE CRUX
al hadden we wel kunnen bemalen, dan hadden we de kelder
moeten slopen en die zorgt nu juist weer voor extra stabiliteit
van de grond.”
Met de keuze om door de parkeerkelder heen te funderen,
maakte het projectteam het zichzelf zeker niet makkelijk. In de
eerste plaats mocht er geen water via de keldervloer omhoog
in de bouwput terechtkomen, maar nog belangrijker was dat de
kelder door de grondwaterdruk niet zou gaan opdrijven. Dit was
een wezenlijk risico, gezien het feit dat na de sloop van het mi-
nisteriepand een laag puin en zand op de keldervloer is gelegd
om dat opdrijven te voorkomen. Juist die ballast zou tijdens de
funderingswerkzaamheden in de weg liggen. Het puin en zand
moesten dus worden verplaatst en uiteindelijk verwijderd, zon-
der het verticale evenwicht van de grondwaterdruk ten opzichte
van de keldermassa te verstoren. Tel daarbij op dat delen van
de vloeren van de parkeergarage gesloopt moesten worden –
waardoor dus ook massa verdween – om ruimte te maken voor
de fundering en begane-grondvloer van de woontoren, en het
was duidelijk dat het bewaken van het evenwicht gedurende de
bouw van essentieel belang was.
TWEE DEELGEBIEDEN
De parkeergarage strekt zich uit onder een groter gebied dan
de woontoren. Ter plaatse van woontoren Adagio is de garage
DE FUNDERING VAN WOONTOREN ADAGIO IN DEN HAAG IS
GEBOUWD DWARS DOOR EEN BESTAANDE PARKEERGARAGE HEEN.
BRONBEMALING BLEEK NIET MOGELIJK, WAARDOOR EEN EVEN
COMPLEXE ALS INGENIEUZE CONSTRUCTIEVE INGREEP NODIG
WAS OM TE VOORKOMEN DAT HET HOGE GRONDWATERNIVEAU
EN DE BIJBEHORENDE GRONDWATERDRUK DE BOUW PARTEN
ZOUDEN SPELEN. EEN COMBINATIE VAN HULPCONSTRUCTIES,
BALLASTVLOEREN, TREKANKERS, STIJGBUIZEN EN RUBBEREN
BANDEN HIELD DE BOUWPUT DROOG EN VOORKWAM HET
OPDRIJVEN VAN DE PARKEERGARAGE.
TEKST DANIËL VAN CAPELLEVEEN FOTO’S VAN ROSSUM RAADGEVENDE INGENIEURS, VAN ’T HEK, BOELE & VAN
EESTEREN DETAILTEKENINGEN VAN ROSSUM RAADGEVENDE INGENIEURS, BEWERKING HENK HEUSINKVELD
EVENWICHTSDANS IN
HAAGSE BINNENSTAD
‘JE MOET
VEEL VERDER
VOORUIT
DENKEN
DAN IN EEN
TRADI TIONELE
SITUATIE’
70-71-72-73-74-75_crux2.indd 71 03-11-2022 15:15