Pagina 52 van: Bouwwereld #08/2022
52
TOPTALENT
INVLOED ARCHITECTUUR OP DE ZORG
Heelhuis raakt een actueel vraagstuk: kan architectuur invloed
hebben op de zorg? De kijk op de zorg kent altijd veel parallel-
len met de wereldbeelden van de tijd. Waar in de middeleeuwen
door epidemieën zieken vooral geïsoleerd werden, wilde men
in de renaissance mensen juist helen. In het begin van de 20e
eeuw werden vanwege TBC diverse sanatoria opgericht, waar
lucht, licht en ruimte de voornaamste geneesmiddelen waren.
Latere technologische en economische ontwikkelingen maak-
ten ziekenhuizen steeds noodzakelijker en efficiënter. De expo-
nentiële economische groei en de politieke ontwikkelingen van
de laatste decennia hebben geleid tot een privatisering van de
zorg. Tegelijkertijd vragen de huidige zorgdruk, de epidemie, de
vergrijzing en de toenemende bevolkingsgroei een herziening
van zorg.
Tijdens het ontwerpproces hebben workshops plaatsgevonden
met naasten van Boukje, wetenschappers, zorgverleners en
zorgontwikkelaars. Opvallend daarin waren twee gemene de-
lers. Iedereen wil persoonlijk zorgdragen en deel uitmaken van
‘het brede zorgteam’. Daarnaast was er een algemene roep om
het gebouw zeer specifiek en gericht te maken, maar tegelij-
kertijd flexibel. Iedere patiënt is immers uniek en heeft eigen
behoeften. De een heeft liever de rust van de natuur, terwijl de
ander juist opleeft van de drukte van het stadsleven.
Heelhuis is bedoeld om op meerdere niveaus te helen. Het
heelt de patiënten en naasten, het koppelt het Vondelpark aan
de Overtoom en maakt daarmee een gezonde omgeving waar
preventie centraal staat. Het herstelt de zorgarchitectuur en het
draagt, in ieder geval voor mezelf, bij aan het rouwproces. De
hulp en zorg, die vele vrienden, familie en collega’s tijdens dit
project boden, waren dan ook erg groot.
MAAKBARE EN DUURZAME ZORG
De wens is dat Heelhuis in enige vorm ooit gerealiseerd wordt,
dat heeft Boukje vanaf het begin al meegegeven. In het plan
EMOTIONEEL BETROKKEN EN UITERST PROFESSIONEEL
Heelhuis is een ontwerp voor een revalidatiecentrum aan de Overtoom in
Amsterdam. Niels Geerts start zijn opgave met het manifest voor de zorg
van Boukje Bügel-Gabreëls. Tijdens haar proces van ziekte en revalidatie
ondervond zij de ruimtelijke beperkingen van de zorgarchitectuur en deed
ze in woord en beeld ruimtelijke voorstellen. Niels is in zijn afstudeerop-
gave boven zichzelf uitgestegen. Wat begon als een voortzetting van het
manifest van Boukje, is stap voor stap doorontwikkeld tot een robuust en
in alle aspecten doorwrocht ontwerp.
Na een uitgebreid onderzoek naar zorgarchitectuur, de historie en steden-
bouw van Overtoom en Vondelpark komt Niels tot een integraal ontwerp
dat op alle schaalniveaus een ruimtelijk antwoord geeft op een complexe
opgave. Het zorgvuldig in stad en park ingepaste ontwerp laat zien dat
Niels alle schaalniveaus beheerst en kan bespelen.
Heeft architectuur en ruimtelijk ontwerp invloed op de kwaliteit van zorg?
Niels onderzoekt dit actuele vraagstuk en komt met grensverleggende en
overtuigende ruimtelijke antwoorden. Het ontwerp stelt de bewoners cen-
traal in plaats van de budgetten en biedt interessante en direct bruikbare
oplossingen voor de zorgarchitectuur, zoals de opdeling in kleine units
die zorgt voor huiselijkheid, de verschillende overgangsruimten die uitno-
digen voor dialoog en ontmoeting, en de ‘zachte’ vormentaal die in iedere
ruimte op een eigen wijze de zintuigen tot rust brengt. Bezieling en men-
selijkheid staan centraal.
Met zijn ontwerp positioneert Niels zich in het debat over andere, betere
zorggebouwen. Daarnaast maakt hij architectuur die het groen omarmt:
een park als onderdeel van het gebouw, het gebouw als onderdeel van het
park. Heelhuis biedt op alle schaalniveaus ruimten voor beweging, dwalen
langs besloten en open plekken, binnen en buiten; ruimten voor intimiteit
en bezinning, ruimten voor verwondering. Niels vertelt met Heelhuis een
emotioneel betrokken, maar ook uiterst professioneel en beschouwend
verhaal met een reeks overtuigende tekeningen, impressies en maquet-
tes. Het ontwerp is uitmuntend op alle onderdelen van het vakgebied en
verdient het predicaat cum laude.
Machiel Spaan, afstudeermentor Academie van Bouwkunst Amsterdam
De enerzijds rond-organische en anderzijds gestructureerde vor-
mentaal zijn kenmerkend voor Heelhuis. Rechtsboven: Onder de
organisch ogende vormentaal gaat een rigide 5,4 meter kolommen-
grid schuil.
50-51-52-53_toptalent.indd 52 08-12-2022 14:13