aan elkaar verbonden. In combinatie met speciale hoekelemen
ten werden zo torens gebouwd met dragende wanden die van
zichzelf stabiel en stijf waren. Op soortgelijke wijze werden hier
met raatliggers bordessen in gelegd, waar houten trappen op
werden geplaatst. De bordessen en het onderste deel van de
gevel werden gedicht met speciale tegels die in de raatliggers
klikten en elkaar opsloten. De bovenste tegels werden verlijmd.
In opdracht van Stichting Groninger Landschap schreef Holstein
Restauratie Architectuur een restauratieplan voor de luchtwacht
toren in Warfhuizen en begeleidde het bureau ook de aanbeste
ding en uitvoering. De kwaliteit van de toren viel niet tegen, zegt
projectleider Daniël van Huizen van Holstein Restauratie Archi
tectuur. Niettemin moesten er vijf nieuwe raatliggers en 300
nieuwe tegels worden gemaakt, moesten 250 bouten worden
vervangen, zijn de resterende bouten geconserveerd en moest
het beton op een groot aantal plekken en vooral plekjes worden
hersteld. De betonschade werd vooral veroorzaakt doordat de
dekking op de wapening nogal gering was. Het herstel was een
intensieve klus door de fijne detaillering van de raatliggers, met
Russische vliegtuigen die onder de radarhoogte van 900 meter
vlogen werden in de Koude Oorlog beschouwd als een groot
gevaar voor de nationale veiligheid. Dus realiseerde het Korps
Luchtwachtdienst (KLD) tussen 1951 en 1955 een netwerk van
276 hoge uitkijkposten verspreid over het hele land. De ene
helft op bestaande gebouwen, de andere helft op speciaal ge
bouwde torens. Die werden gebouwd met een constructie van
open raatliggers van NV Schokbeton.
Erg veel nut hebben de torens nooit bewezen. En in de loop der
jaren zijn ze verdwenen of in verval geraakt. Toch zijn de opval
lende bouwwerken landmarks in het landschap, die nu her en
der worden gerestaureerd. In oktober werd zo de gerestaureer
de luchtwachttoren bij het Groningse Warfhuizen geopend.
Constructie
De luchtwachttorens van Schokbeton hebben een opvallende
constructie. Ze zijn opgebouwd uit open betonnen raatliggers
met wapeningsstaal, veelal met een lengte van zeven raten. Die
zijn verticaal in halfsteens verband aangebracht en met bouten
de luchtwachttoren in het Groningse warfhuizen is in oude luister
hersteld. Vooral het namaken en repareren van de open raatliggers
van Schokbeton was een intensieve klus. Nieuwe houten trappen
maken de toren weer toegankelijk voor het publiek.
Luchtwachttoren
weer veilig
en toegankelijk
De gerenoveerde binnenkant,
van bovenaf gezien.
(Foto: Holstein Restauratie
Architectuur)
19
Methoden & technieken //tekstproductie HeNk wiNd // FotograFie HolSteiN reStauratie arcHitectuur eN VeeNStra BetoN // tekenwerk HeNk HeuSiNkVeld
Bouwwereld //
18-19-20-21-22_methodentoren.indd 19 12-01-18 14:01
