Pagina 62 van: Bouwwereld #1 2018

met behulp van een warmtepomp. Dan kan de woning eenvou-
dig NOM worden gemaakt door extra PV-panelen te plaatsen.
Bij een NOM-garantie (energieprestatiegarantie) of een energie-
prestatievergoeding (EPV) in de huursector is aanvullend een
langjarige monitoring vereist. Zo’n opwaardering is praktisch
uitgesloten bij verwarming met een gasketel of met gebruik van
elektrische radiatoren.
Bij een appartementengebouw is een opwaardering naar NOM
afhankelijk van het energieconcept en de gebouwhoogte. Bij
lagere woongebouwen zijn er mogelijk heden, maar bij hogere
woon gebouwen is NOM vrijwel uitge sloten. Dat komt vooral
doordat er te weinig dakvlak is voor de vereiste hoeveelheid
opwekking met PV-panelen. Bij de hoogste woongebouwen
draagt op termijn gebouwgebonden wind energie misschien bij
aan een oplossing.

Vragen over verwarming

4. In Italië komt niemand op het idee om, als het buiten warm is,
de ramen open te zetten. Het klimaat verandert, waardoor we
ook in Nederland mediterraan moeten leren wonen. Hoe pas-
sen we woningen en woongedrag hierop aan?

Een mediterraan woningontwerp gaat uit van kleine ramen, die-
pe overstekken en luiken (zie ook het antwoord op vraag 7). Om
’s nachts een raam open te kunnen zetten, zijn inbraakwerende
voorzieningen nodig. Maar ook in meer traditionele Nederlandse
ontwerpen kan een bewoner leren mediterraan te wonen om
daardoor opwarming te beperken.
Mediterraan wonen heeft te maken met koelte bewaren door de
ramen overdag dicht te houden (in plaats van tegen elkaar open
te zetten), zonwering neer te laten voordat de zon op zijn hoog-
tepunt is, ’s nachts de ramen tegen elkaar open te zetten, of
zomernachtventilatie toe te passen (raam beneden tegenover
een dakraam boven het trappenhuis openzetten). Bewoners
moeten eraan wennen dat koeling in de zomer met een wko-
systeem geen extra energie kost, maar juist zorgt voor regene-
ratie van de bron.
Bouwpartijen moeten bewoners op deze punten wijzen. Over
communicatie met bewoners van ZEN-woningen heeft Lente-
akkoord/ZEN een aparte publicatie uitgebracht: Communicatie
bij ZEN-woningen.

Vragen over ventilatie

5. In de meeste projecten wordt balansventilatie (type D) toege-
past. Voor BENG-1 heeft dat duidelijke voordelen. Toch zijn er
ook ontwikkelaars die een duidelijke voorkeur hebben voor
mechanische ventilatie met natuurlijke toevoer (type C). Welke
overwegingen zijn er?

Beide systemen (C en D) blijven ook in BENG mogelijk. D-syste-
men (balansventilatie met wtw) leiden tot een lagere energie-
behoefte conform BENG-1. Daar staat tegenover dat er meer
pompvermogen nodig is en dat leidt tot een iets hoger primair
energiegebruik conform BENG-2. Dat energiegebruik in BENG-2
kan verder oplopen bij gestapelde bouw als gevolg van lange
aanvoerleidingen.
Andere overwegingen zijn:
– Imago: D-systemen hebben vaak nog een slecht imago. C-
systemen worden aangeprezen onder de noemer ‘natuurlijke
ventilatie’, hoewel het systeem functioneert door de mechani-
sche afvoer.
– Onderhoudsgemak: C-systemen hebben geen filters die moe-
ten worden schoongemaakt of vervangen. Daarentegen moeten
ventilatieroosters wel worden schoongemaakt. Dat vergeten
bewoners vaak.
– Geluid: D-systemen hebben ventilatietoevoerkanalen en
inblaaspunten in elke ruimte waardoor er meer geluid kan
ontstaan. Daar staat tegenover dat C-systemen open ventilatie-
roosters hebben, waardoor buitengeluid makkelijker binnen-
komt.
– Door de warmtewisselaar in een D-systeem blijft niet alleen de
warmte binnen, maar ook de koelte. Bij een modulerende by-
pass wordt dit effect in de praktijk groter.

Bepalend voor de kwaliteit van een ZEN-woning is niet zozeer
de systeemkeuze, maar de zorg waarmee een systeem is ont-
worpen en de kwaliteit van de aanleg. Automatische sturing op
CO2 met een sensor per zone of per kamer en een vochtsensor
in natte cellen is een must. Verder moet het systeem in het ont-
werpstadium van de woning worden meegenomen. Over venti-
latiesystemen heeft Lente-akkoord/ZEN twee publicaties uitge-
bracht: Mechanische ventilatie in woningen en Balansventilatie
met wtw in de woningbouw.

ZEN: Zeer Energiezuinige Nieuwbouw

ZEN is sinds 2015 het vervolgprogramma van de partijen in
het Lente-akkoord (Aedes, Bouwend Nederland, NEPROM,
NVB en de minister van BZK). Met ZEN stimuleren de vier
brancheverenigingen een kanteling in de woningmarkt,
waardoor energie niet langer een kostenpost is, maar juist
een ‘unique buying point’ voor de consument. En passant
moet dit binnen de bouwbranche zorgen voor een soepele
overgang naar de nieuwe eis van bijna energieneutrale
nieuw bouw per 2021. ZEN staat voor Zeer Energiezuinige
Nieuwbouw, van bijna energieneutraal (BENG) tot energie-
leverend, met de bewoner als uitgangspunt.

62 // BouwWErELd

// DuurzaamheiD

61-62-63_beng.indd 62 15-01-18 10:27