Pagina 36 van: Bouwwereld #11 2018
Techniek maakt niet gelukkig
In ruim twintig jaar tijd is het accent van duurzaam bouwen sterk op de techniek komen
te liggen. Birgit Dulski ging terug naar de voorbeeldprojecten Duurzaam Bouwen uit de
jaren negentig, waar ook groen, water en sociale aspecten belangrijke thema’s waren.
Technisch zijn de ontwikkelingen in duur-
zaam en vooral energiezuinig bouwen
heel hard gegaan. De voorbeeldprojecten
Duurzaam Bouwen die in de jaren negen-
tig werden gerealiseerd, zijn in dat op-
zicht nu dan ook niet meer bijzonder.
Ze hadden veelal een EPC van 1,0 en
Rc-waardes van maximaal 3,0. Wat ten
opzichte van de gangbare bouw toen
overigens wel bijzonder was.
Tevens werd in die tijd al veel aandacht
besteed aan de zorgvuldige uitvoering
van vooral de isolatie om valse spouwen,
koudebruggen en luchtlekken te
beperken.
Bijzonder voor die tijd waren de zonne-
boilers en laagtemperatuurverwarming
(vloerverwarming) die in veel projecten
werden toegepast, alsmede de eerste
warmtepompen die nu en dan werden
ingezet. PV-panelen waren nog vrijwel
onbetaalbaar en HR++-glas kwam ook
nog maar net op de markt.
Extra duurzaamheidsmaatregelen waren
veelal een serre op het zuiden, kleine
ramen op het noorden, een kleine geslo-
ten keuken en een badkamer waarin
geen ruimte mocht zijn voor een ener-
gieslurpend bad.
gelukkig mee waren, of ze het anderen
ook zouden adviseren of dat ze ergens
spijt van hadden.”
Betutteling
De onderzoekers constateerden dat er in
twintig jaar duurzaam bouwen in ieder
geval veel veranderd is. Voor sommige
keuzes van destijds moesten ze in oude
regelgeving duiken om te achterhalen
waarom die adviezen werden gegeven.
“Een klacht van bewoners is de kleine
gesloten keuken. De plattegronden wer-
den zo gemaakt dat dat ook nauwelijks
meer aan te passen is. We vroegen ons af
waarom we dat destijds zo deden. Toen
bleek dat de ventilatienorm dat aangaf.
Een keuken had extra ventilatie nodig en
dus meer ventilatieverliezen. Bij een open
keuken werden die verliezen voor de
hele ruimte berekend. Dus waren kleine
gesloten keukens de oplossing om die
verliezen te beperken. Nu zit de regel-
geving anders in elkaar en hebben we
betere ventilatiesystemen. Maar die men-
sen zitten wel vast aan deze plattegrond.”
Beschamende betutteling noemt Dulski
dat nu. “Daar hebben we mensen dus
voor decennia mee opgescheept.” Dat
gold ook voor de badkamer. Destijds
werd die zo klein gemaakt dat er zeker
geen bad in paste, want het vullen van
een bad kostte meer energie dan een
douche. Nog zo’n voorbeeld: er werd
bewoners geadviseerd één keukenkastje
volledig op te offeren voor een speciaal
kastje voor afvalscheiding, maar bewo-
ners wilden zelf beslissen hoe ze hun
afval scheiden.
Autoluw
Binnen de duurzame thema’s paste ook
het autoluw maken van de wijk en het
hanteren van een lage parkeernorm,
alsmede de thema’s groen en water. Die
parkeernorm valt natuurlijk ook onder
Gelukkig
Onderzoeker Birgit Dulski van Nyenrode
Business Universiteit durft sommige van
haar eigen adviezen uit die tijd bijna niet
meer te vertellen. Ze was twintig jaar
geleden vanuit het destijds bekende
bureau BOOM betrokken bij de totstand-
koming van een aantal voorbeeldprojec-
ten duurzaam bouwen, waarbij complete
ecologische wijken werden gerealiseerd.
Zij houdt zich nu als adviseur bij het NIBE
(Nederlands Instituut voor Bouwbiologie
en Ecologie) en als onderzoeker bij
Nyenrode Business Universiteit bezig met
het verduurzamen van met name monu-
menten en andere gebouwen met erf-
goedwaarden. Samen met hoogleraar
Anke van Hal – destijds ook BOOM – en
antropoloog Annemarij Postel ging ze
onlangs terug naar de ecologische wijken
om wetenschappelijk te onderzoeken wat
er van de idealen van destijds is over-
gebleven en wat mensen gelukkig maakt
in deze wijken. Vanuit haar Duitse achter-
grond verbaast Dulski zich erover dat dat
soort onderzoeken in Nederland zo wei-
nig wordt gedaan, ‘waar Duitsers zich
juist suf evalueren’. “We wilden vooral
onderzoeken of iets werkte, of mensen er
36 // Bouwwereld
TeksTproducTie Henk wind // FoTograFie Birgit dulski
1
Onderzoek twintig jaar oude ecowijken
36-37-38-39_evaluatie.indd 36 01-11-18 14:03