Pagina 68 van: Bouwwereld #12 2018

Schade aan metselwerk:
gevelstenen verpoederen
Een pand uit circa 1900 vertoont schade aan het metselwerk. Voordat de gevels kunnen
worden behandeld, moet de oorzaak van de verpoederende stenen worden vastgesteld om
vervolgschade te voorkomen. Onduidelijk is wanneer en hoe de gevels zijn aangepakt.

De schade aan het gevelmetselwerk van
het hier besproken gebouw heeft de
volgende kenmerken:
– Enkel de grijze steen vertoont schade;
de rode steen slechts minimaal (langs de
randen en op hoeken).
– De grijze steen slaat wit uit, dit heeft een
ziltige smaak.
– De schade manifesteert zich met name
op geveldelen waar meer water over
afstroomt.
– De schade tast de steen tot enkele
millimeters diepte aan.
– In enkele gevallen blijft het front van de
steen gedeeltelijk zitten.
– De aantasting lijkt vanuit randen/hoeken
te beginnen.
– De voegen (knipvoeg) zijn nauwelijks of
niet aangetast.
Er zijn twee mogelijke oorzaken voor de
geconstateerde schade aan de grijze
steen. Zowel een hoog kalkgehalte als
een hoog zoutgehalte verklaren boven-
staande kenmerken in meer en mindere
mate. Onderstaand de beide (mogelijke)
oorzaken toegelicht.

Kalk
In de gevel van het betreffende pand zijn
twee verschillende soorten stenen ver-

gehouden. Dit proces leidt tot extreem
hoge kalkconcentraties nabij het opper-
vlak van de steen, waardoor de samen-
hang hiervan afneemt. De steen ver-
poedert.
Door deze ‘kalkuitbloei’ krijgt de steen
het witte uiterlijk. Aan het front houdt de
impregneerlaag de steen nog enigszins in
stand en verband. Langs de randen en in
hoeken is door het fabricageproces vaak
een hogere concentratie kalk aanwezig,
waardoor de steen hier in enkele geval-
len eerder verpoedert. De diepte van de
verpoedering is dus gelijk aan de indrin-
gingsdiepte van het hydrofobeermiddel.
Dat de schade zich vooral voordoet op
met vocht belaste geveldelen kan worden
verklaard doordat een mogelijk grote
hoeveelheid vocht hier opgesloten is
geraakt bij het aanbrengen van de
impregneerlaag.
Ook kan het zijn dat de kwaliteit van de
impregneerlaag niet overal even constant
is. Water kan dan toch in de steen treden,
waar het vervolgens ‘opgesloten’ raakt.
Dit kan leiden tot vorstschade als het
front door de expansiedruk van bevroren
water van de steen springt. Stenen met
een hoog kalkgehalte zijn hiervoor
gevoeliger.
Vorstschade kan ook ontstaan door
bouwkundige gebreken, waarbij water
geconcentreerd op één punt in de con-
structie kan treden.
Aanleiding om te veronderstellen dat het
hier gaat om bouwkundige gebreken of
gebreken in de impregneerlaag is er op
basis van visueel onderzoek niet. Wel
dient een impregneerlaag elke tien jaar te
worden onderhouden. Afhankelijk van de
uitvoeringsdatum – die onbekend is –
kan dit van toepassing zijn.
Dat de schade wordt veroorzaakt door
vocht van binnenuit is onwaarschijnlijk.
Dan zou de schade op zowel de belaste
als de onbelaste geveldelen in meer

werkt. Verschillend qua kleur en qua
samenstelling. De grijze steen heeft een
meer homogene samenstelling, waarbij
de rode steen meer grove toeslagstoffen
laat zien. Op basis van een visuele beoor-
deling is het vermoeden dat de grijze
steen een hoog kalkgehalte heeft.
Stenen met een hoog kalkgehalte heb-
ben een hoog vochtregulerend vermo-
gen; de steen neemt relatief veel en snel
vocht op en staat het ook weer snel af
aan de omgeving. Deze stenen hebben
ook vocht nodig en bij toepassing in een
gevel is daar in principe ook sprake van.
Hier is de gevel echter geïmpregneerd
met een hydrofobeermiddel. Deze laag
voorkomt (bij een juiste applicatie) dat
water van buiten in de steen dringt en
staat toe dat vocht van binnenuit in damp-
vorm kan uittreden. Dit betekent dat de
stenen enkel nog – hetzij langzamer –
kunnen drogen.
Stenen met een hoog kalkgehalte onder-
vinden hier hinder van. De kalk lost op in
het water dat nog aanwezig is, of dat
door bouwkundige gebreken of gebreken
in de impregneerlaag naar binnen dringt.
Vervolgens wordt het naar het front van
de steen getransporteerd, waar het vocht
uittreedt maar de kalk wordt tegen-

68 // Bouwwereld

TeksT en Beeld ing. w. Slagter, nieman-Kettlitz gevel- en daKadvieS B.v.

1

68-69_bouwschade.indd 68 29-11-18 16:34