Pagina 69 van: Bouwwereld #12 2018

gelijke mate moeten voorkomen. Boven-
dien gaat het dan om kleine hoeveel-
heden, die probleemloos in dampvorm
kunnen uittreden.

Zout
De witte ‘uitbloei’ aan het oppervlak van
de grijze steen kan ook zout zijn. Sterker
nog: de ziltige smaak van het oppervlak
bevestigt dat het zout is. Zouten in stenen
lossen op in het aanwezige vocht en
blijven achter aan het front wanneer het
vocht verdampt. Door de aanwezigheid
van de impregneerlaag kunnen de stenen
nog slechts door verdampen (dampdiffu-
sie) vertraagd uitdrogen. Bij zonneschijn
en/of hoge temperaturen verdampt dit
water achter de impregneerlaag. Zouten
vanuit de baksteen opgenomen door het
ingesloten vocht (bij vochttoename los-
sen zouten op) kristalliseren tijdens dit
verdampen dus achter de hydrofobeer-
laag uit (bij vochtafname kristalliseren
zouten). Het gevolg: de hydrofobeerlaag
wordt losgedrukt. Het oppervlak dat
tevoorschijn komt, is wit van kleur door
het zout aan het oppervlak.
Dit verschijnsel treedt op als sprake is van
ingesloten vocht (dus niet bij niet of min-
der door vocht belaste gevels), als er een
bepaald percentage zout in de stenen zit
(door verschillende oorzaken; vroeger
werd het wel toegevoegd aan de specie)
en bij de aanwezigheid van kleine poriën
in de steenstructuur. Omdat in poreus
materiaal alleen kleine zoutkristallen
worden gevormd, ter grootte van de
poriën, ontstaat er druk op het zout.
Diezelfde druk zet het zout op de steen

waar het inzit. Kalkzandsteen bevat der-
gelijk kleine poriën; andere baksteen-
soorten niet.
De verklaring voor het verschil tussen de
grijze en de rode bakstenen kan worden
gevonden (mogelijk naast een verschil in
zoutconcentraties) in een verschil in po-
riestructuur. Dit is ook in enige mate te
zien. De grijze steen heeft een ‘compac-
ter’ en homogener aanzien dan de rode
stenen. In deze stenen zijn de poriën
te groot om de genoemde zoutdruk ach-
ter de hydrofobeerlaag op te kunnen
bouwen.
Ook hier kan op eenzelfde wijze als bij de
theorie over kalk worden verklaard dat de
schade zich met name manifesteert op de
met vocht belaste geveldelen. ‘Opgeslo-
ten’ vocht – vocht ten gevolge van gebre-
ken in de impregneerlaag of bouwkun-
dige gebreken – kan zorgen voor de
schade op de met vocht belaste gevel-
delen.
Het verpoederen en het resterende front
valt met zout als veroorzaker van de
schade minder goed te verklaren. Tenzij
de zoutdruk in de poriën zo groot wordt,
dat de steen zijn samenhang geheel ver-
liest.

Conclusie
Het is duidelijk: de schadeveroorzaker is
de impregneerlaag. Deze laag verhindert
de natuurlijke vochtregulering van ste-
nen. Met name de grijze steen – die ver-
moedelijk een hoog kalk- en zoutgehalte
heeft – ondervindt hier last van. De kalk
blijft achter aan het front, waardoor de
steen verpoedert. Doordat het zout kris-

1 // Enkel de grijze steen vertoont de schade.

Het front van de steen blijft in enkele gevallen

gedeeltelijk intact. 2 // De schade manifesteert

zich met name op de geveldelen waar meer

water over afstroomt.

talliseert achter de impregneerlaag wordt
het front van de steen afgedrukt.
De schade op geveldelen waar veel wa-
ter afstroomt, is verklaarbaar doordat hier
meer water opgesloten is geraakt en dit
vocht tot verdere (vorst)schade leidt. Het
vocht zat mogelijk al in de constructie of
is aangevuld met vocht ten gevolge van
gebreken in de impregneerlaag of bouw-
kundige gebreken in de constructie.

Aanbevelingen
Of de oorzaak van de schade is te wijten
aan het kalk- of zoutgehalte of aan een
combinatie van beide maakt voor het aan
te bevelen herstel niet uit. Om de gevel te
herstellen, moet de grijze steen worden
verwijderd. Hiervoor in de plaats moet
een gebakken steen (met gelijkende
kleur) met de materiaaleigenschappen
van de bestaande rode baksteen worden
teruggeplaatst. Nieuwe gebakken stenen
hebben een voldoende laag zoutgehalte
(en kalkgehalte) om nieuwe soortgelijke
schades te voorkomen. De steen moet
ook een soortgelijke wateropname als de
bestaande rode baksteen hebben. Ver-
volgens moet de gehele gevel een nieu-
we impregneerlaag krijgen.

Meer informatie: nieman.nl/vakgebieden/
gevel-en-dakadvies

69

Bouwschade //

Bouwwereld //

2

68-69_bouwschade.indd 69 29-11-18 16:34