Pagina 56 van: Bouwwereld #3 2018

Bijna energieneutrale appartementen­
gebouwen (BENG) zijn prima te realiseren
met een baksteengevel. Dat blijkt uit
onderzoek dat is gedaan door KNB
(brancheorganisatie voor de keramische
industrie) in samenwerking met architec­
tenbureau Office Winhov, Metselwerk
Adviesbureau Vekemans, bouwbedrijf
Heijmans en DGMR Adviseurs. Zowel
‘traditioneel’ halfsteens metselwerk als
zelfdragende buitenspouwbladen in
steens metselwerk zijn geschikt om de
beoogde (op dit moment gehanteerde)
BENG­eisen die per 2020 gaan gelden te
halen. Gebruik van steens metselwerk is
nieuw voor deze toepassing en biedt een
interessant perspectief voor duurzame
middelhoogbouw.

Wetgeving en labeling
Architect Jan Peter Wingender van Office
Winhov over het idee om zelfdragende
gevels te maken: “Er worden steeds ho­
gere eisen gesteld aan de duurzaamheid
van gebouwen, zowel door wetgeving als
door labeling. Hoe houdbaar is onze
huidige manier van metselwerkgevels
maken in dat licht, zeker als we kijken
naar hoogbouw? Het zijn baksteen jur­
ken, die we overeind houden met secun­
daire staalvoorzieningen. Feitelijk is het
casco duurzaam, de isolatie duurzaam en
de baksteen duurzaam. Alle secundaire
staalvoorzieningen zijn meer kwetsbaar
en een zwakkere schakel in het hele
gevelpakket. Daarbij: als je de isolatie­

Zelfdragende gevel
vrij van koudebruggen
Zelfdragende buitenspouwbladen in steens metselwerk zijn een interessante optie voor duurzame
middelhoogbouw, want ze zijn optimaal te isoleren en vrij van koudebruggen. Balkons worden
opgelegd in het buitenblad, geveldragers zijn niet nodig en het aantal spouwankers is beperkt.

“ Secundaire staalvoorzieningen
gaan vanuit energieprestatie en
vanuit materiaaleis steeds meer een
belemmering vormen”

waarde laat oplopen, is het doorbreken
van die isolatie elke keer een koudebrug.
Dat begint ook een uitvoeringsprobleem
te worden.”
Wingender deed onderzoek naar bak­
steengevels voor zijn boek Brick, an
exacting material, waarbij de rol van
secundaire staalconstructies in gevels
duidelijk werd. In Zwitserland merkte de
architect bovendien de invloed van labe­
ling bij het project Freilager, dat moest
voldoen aan het Minergie­P­Eco label.
“Ongeveer het zwaarste label dat je op
dit moment in Europa kunt vinden. Dat
gaat heel ver: niet alleen de energiepres­
tatie, maar ook de milieuprestatie en
re cyclebaarheid van materialen – verge­
lijk de MPG waar wij nu mee bezig zijn –
zitten daar heel ver in. Als je die eisen
erbij krijgt, dan zie je dat een aantal op­
lossingen zoals wij die toepassen met
baksteengevels niet meer mogelijk zullen
zijn. De secundaire staalvoorzieningen
gaan vanuit energieprestatie en vanuit
materiaaleis een belemmering vormen.
Isokorven en geveldragers beginnen in
de Zwitserse bouwmethodiek dan ook te
verdwijnen.”
De oplossing voor Freilager vond Office
Winhov in Brick, an exacting material: het
gebouw Solid van Tony Fretton aan de
Constantijn Huygenstraat in Amsterdam
en het poortgebouwtje van Herman Zein­
stra in Amstelveen. Beide gebouwd met
zelfdragende baksteengevels in steens
metselwerk. Daardoor waren er geen

stalen geveldragers meer nodig. “Boven­
dien konden we in die zelfdragende ge­
vels allerlei balkons en galerijen gaan
opleggen. Toen werd het echt interes­
sant, want die balkons zitten dus ook niet
meer vast aan de hoofddraagconstructie.”

Weghalen isokorven
Harrie Vekemans van Metselwerk Advies­
bureau Vekemans – betrokken bij Freila­
ger – legt uit dat het bij een zelfdragende
metselwerkgevel constructief gaat om
drie zaken:
­ Het weghalen van de isokorven en het
dan dragend maken van het metselwerk.
­ Het weghalen van geveldragers en het
gevelmetselwerk over meer verdiepingen
doorstapelen.
­ Het weghalen van de traditionele
spouwverankering en windbelasting op­
nemen met het buitenspouwblad en een
beperkt aantal ankers toepassen ter
hoogte van de verdiepingsvloeren.
“Om te beginnen met het eerstgenoem­
de: bij een optimaal geïsoleerd gebouw
wil je de koudebruggen naar binnen toe
kwijt. Dan kom je in het geval van de
balkons uit bij de isokorven die je er
graag uithaalt. Als je werkelijk naar die
isokorven gaat kijken, dan kun je daar in

56 // Bouwwereld

TeksTproducTie Paul dierSen // Beeld Office winhOv, MetSelwerk advieSbureau
vekeManS, knb

1

56-57_brickbeng.indd 56 08-03-18 10:19