Pagina 41 van: Bouwwereld #3 2020

230x270_basis.indd 1 01-10-19 13:43

Handvatten voor circulair bouwen

Dat recycling vaak zo dominant is geworden, komt doordat het begrip
circulariteit oorspronkelij k afkomstig is uit het afvalbeleid, waarin
afvalpreventie op nummer één stond, gevolgd door hergebruik en recyclen
en tot slot verbranden en storten. Productbeleid en afvalbeleid waren in
eerste instantie nog twee vrij wel volledig gescheiden zaken, maar waar het nu
gaat om circulariteit zij n afvalbeleid en productbeleid nauw met elkaar
verweven.

10R: een praktisch model
Om meer grip te krij gen op wat circulariteit is, heeft Jacqueline Cramer het
10R-model ontwikkeld. Het model zorgt voor een brede en integrale
benadering van circulariteit. Door verschillende niveaus te introduceren wordt
ook duidelij k welk niveau de meeste impact heeft op de circulaire economie.
Volgens dit model is recycling pas een van de laatste stappen die genomen
moet worden. Van tevoren moet al zij n nagedacht over bij voorbeeld
levensduur, milieu-impact en het voorkomen van uitputting van eindige
grondstoffen. Dus hoe hoger op de ladder hoe beter!

ROCKWOOL heeft het 10R-model als basis genomen om de bij dragen aan een
circulaire economie weer te geven. In het getoonde model heeft ROCKWOOL
de niveaus van circulariteit verdeeld over zowel het bouw- als het
productieproces. Het bouwproces is verdeeld in een aantal fasen: initiatief/
ontwerp, realisatie, gebruik/exploitatie en herontwikkeling/sloop. Daarbij zij n
per niveau van circulariteit (de ‘R’) concrete voorbeelden gegeven hoe
ROCKWOOL in de praktij k invulling geeft aan deze R’s. Hoe groener het
niveau, hoe hoger de bij drage.

De eerste stap op deze ladder is Refuse. Niet bouwen is geen optie, maar de
ontwerper kan wel kritisch kij ken of alle materialen in een gebouw ook
daadwerkelij k nodig zij n. Het langer gebruiken van bestaande gebouwen,
tegenover sloop en nieuwbouw, hoort hier ook bij .

De tweede stap is Reduce: kan het ook met minder? Fabrikanten kunnen bij
hun productontwikkeling inzetten op Reduce. Zo ontwikkelde ROCKWOOL®

een nieuwe generatie Rockfi t spouwplaten, die met 20% minder primaire en
secundaire grondstoffen dezelfde thermische prestaties leveren.

De derde stap is Redesign. Het herontwerpen van een product, zodat het
geschikt is voor hergebruik. Zo ontwikkelde ROCKWOOL het lichte
bouwsysteem Rockzero® als alternatief voor steenachtige casco’s.

De volgende stappen betreffen het hergebruik van producten, in vij f
mogelij ke varianten: Re-use, Repair, Refurbish, Remanufacture en
Repurpose.

De laagste stappen op de ladder zij n Recycle en Recover. Dat laatste staat
voor het verbranden van het product om in ieder geval nog de energie
daaruit te benutten.

Rol van de producent
Fabrikanten van producten zullen moeten innoveren om de milieuimpact van
hun producten te minimaliseren en deze circulair te maken. Nieuwe technieken
en innovaties zij n nodig om aan die doelstellingen te voldoen. ROCKWOOL
werkt hier ook op diverse fronten aan. Naast de Rockfi t spouwplaten met
20% minder grondstoffen, zet ROCKWOOL in op het minimaliseren van
grondstofgebruik door recycling en het gebruik van CO2-arme brandstoffen en
restwarmte. De belangrij kste grondstof voor het produceren van ROCKWOOL
steenwol is overigens basalt, dat jaarlij ks in zeer grote hoeveelheden
geproduceerd wordt door de aarde en daarmee behoort tot de onuitputtelij ke
grondstoffen. Aspecten als de grondstoffen, het productieproces en de

levensduur geven ROCKWOOL een zeer gunstige Life Cycle Analysis (LCA)
in de Nationale Milieu Database.

Verantwoordelijkheid van de keten
Alleen het circulair maken van producten door de fabrikant is niet voldoende
voor een circulaire economie. Daarvoor is de gehele productketen
verantwoordelij k en nodig. In de bouw moeten alle betrokken partij en deze
verantwoordelij kheid op zich gaan nemen. Alleen de gezamenlij ke bouwketen
kan ervoor zorgen dat een circulair product uiteindelij k niet toch bij het afval
terecht komt, maar terugkomt bij de producent.

Op weg naar een circulaire economie

Nederland wil naar een volledig circulaire economie. Dat gaat ook de
bouw veranderen. Maar wat is nu werkelij k circulair bouwen? Hoe doe je dat,
hoe ver zij n we al en wat moet er nog gebeuren?

Dit artikel bevat highlights uit het webinar ‘Handvatten
voor circulair bouwen’ dat ROCKWOOL en Eisma Bouw-
media op 21 januari 2020 hebben gehouden.
Dit webinar is gratis terug te kij ken.

Meer info op rockwool.nl/circulariteit

Webinar

1. REFUSE 3. REDESIGN 4. RE-USE 5. REPAIR

Herontwikkeling

6. RENOVATE

Sloop

RealisatieInitiatief / Ontwerp

Materiaalstroom

Gebruik / Exploitatie Herontwikkeling / Sloop

2. REDUCE

Niveaus van circulariteit: 10 R’s
B
O
U
W
P
R
O
C
E
S

P
R
O
D
U
C
T
IE
P
R
O
C
E
S

Afval storten

7. REMANUFACTURE

10. RECOVER

8. RE-PURPOSE

9. RECYCLE

Hoog niveau Laag niveau

Product
hergebruik

Nieuw product
van tweedehands

Energie terugwinning

Product hergebruik
met ander doel

Onderhoud en
reparatie

Verleng levensduur
gebouw door renovatie

Weigeren/voorkomen
gebruik

Gebruik minder
grondstoffen

Herontwerp met
oog op circulariteit

Verwerking en
hergebruik materialen

Niveaus van circulariteit: 10 R’s
Dit model is gebaseerd op het 10R-model van Jacqueline Cramer.

Doelstelling circulaire economie
De overheid heeft besloten dat de Nederlandse economie in 2050 circulair
moet zij n en dat al in 2030 het gebruik van primaire grondstoffen gehalveerd
dient te zij n. Dat is geen wet en ook geen ‘hard beleid’, maar een ambitie.
Minister Ollongren is voornemens om deze ambitie te vertalen in
bouwregelgeving.

Defi nitie van circulair
Jacqueline Cramer, hoogleraar duurzaam innoveren aan de Universiteit
Utrecht, defi nieert de circulaire economie als volgt:

Een economisch systeem van gesloten kringlopen waarin grondstoffen,
onderdelen en producten hun waarde zo min mogelij k verliezen,
hernieuwbare energiebronnen worden gebruikt en systeemdenken
centraal staat.

Het gaat om veel meer dan enkel het voorkomen van afval door hergebruik
en recycling, terwij l daar vaak de nadruk op ligt. Recycling is echter geen
doel, maar een middel om grondstoffen in de keten te houden.