Pagina 43 van: Bouwwereld #3 2020
43
U
NStudio tekende voor de renovatie en herontwikke-
ling van het vierlaagse pand van C&A uit 1952 aan
het 18 Septemberplein in Eindhoven. In de loop der
jaren was de hoogstaande architectuur van het pand
– ontworpen door Jan van der Laan – door allerlei aanpassin-
gen behoorlijk verloren gegaan. Op basis van de historie van het
gebouw en de opvattingen van de architect van destijds, koos
UNStudio ervoor om de gevel weer identiteit te geven door glas
in te zetten als constructief element. Dit resulteerde in het in
ere herstellen van de glazen plint en het toevoegen van hoog-
waardige, innovatieve volglazen erkers met een lichtkunstwerk.
Ben van Berkel van UNStudio noemt Eindhoven als lichtstad
en technologiestad een uitgelezen plek voor innovatie op dit
gebied.
Voor de uitwerking van het bijzondere glazen lichtkunstwerk
aan de gevel werkte UNStudio nauw samen met ABT als con-
structeur en Si-X als engineer, producent en bouwer. Het licht-
kunstwerk aan de gevel bestond in het eerste ontwerp uit een
erker met aan de voorzijde een glasplaat van 5,5 meter breed
en 7 meter hoog. Dat was echter geen haalbare kaart, legt Wout
Hoogendoorn van Si-X uit. “Zulke grote glasplaten zijn niet le-
verbaar en kun je alleen samenstellen door die speciaal te la-
mineren. ABT stelde in het team voor om er een soort origami
van te maken, een gevouwen doos met schuine vormen. Aan
de gevel meet de erker nog steeds 5,5 x 7 meter, maar door
de schuine zijden is de voorste glasplaat nu behoorlijk kleiner
(3 x 4,7 m). Ook is de vorm heel gunstig voor de stijfheid van het
geheel. De voorste glasplaat helt daarbij tien graden voorover.”
De erkers steunen aan de onderzijde af op twee stalen handjes
die uit de gevel steken. Die zijn aan het zicht onttrokken door
de uitgebouwde plint van het gebouw. Aan de bovenzijde wor-
den de erkers ook vastgehouden door minimale stalen beves-
tigingspunten, die hoofdzakelijk horizontaal worden belast. De
ruiten van de erkers zijn enigszins los van de gevel gehouden,
zodat ze optimaal ventileren, waardoor condens zoveel mogelijk
wordt voorkomen. Doordat de erkers zich op de noordgevel be-
vinden, hoefden de ontwerpers geen rekening te houden met
grote opwarming door zoninstraling.
Kruip in lijm
De verbindingen tussen de glasplaten – die vanwege de grootte
in het werk gemaakt moesten worden – zouden zo transparant
mogelijk moeten zijn en in ieder geval geen stalen delen mogen
bevatten. Hoogendoorn deed daarvoor uitgebreid onderzoek
naar een lijm die aan alle eisen zou voldoen. Dat betrof niet al-
leen de aanvangssterkte en de hechting, maar ook de verou-
dering, uv-bestendigheid, de invloed van weersomstandigheden
en vocht en vooral ook kruip. “Bij deze belasting en spanning
vertoont elke lijm kruip. Dan gaat de glasplaat na verloop van
tijd dus wegzakken.”
Omdat Hoogendoorn constateerde dat er in de markt maar
heel weinig kennis is van hoogwaardige verlijming, voerde hij
zelf testen uit in samenwerking met onder meer hoogleraar Stijn
de Bruijne van de Universiteit van Leuven. Hij onderzocht de
diverse epoxylijmen, siliconen, polyurethaan en acryl. Om maxi-
male hechting voor de lijm te verkrijgen, onderzocht hij ook de
De innovatieve
grote glazen erkers
vormen overdag
de ogen van het
pand. In de erkers is
een lichtkunstwerk
geïntegreerd dat
’s avonds com-
municeert met de
passanten.
(Foto’s: Evabloem)
DE gEVEL VAN HET gErENOVEErDE gEBOUW
VAN C&A IN EINDHOVEN IS VOOrZIEN VAN
VIEr ENOrmE gLAZEN ErkErS mET EEN
LICHTkUNSTWErk. BIJZONDEr IS DAT DE
HELLENDE gLASpLATEN VAN DE ErkErS
STrUCTUrEEL VErLIJmD ZIJN EN NIET
mECHANISCH gEBOrgD. DAT STELDE
EXTrEEm HOgE EISEN AAN DE VErLIJmINg.
TEksT Henk Wind
de crUx
LIJm VErBINDT
gLAZEN
ErkErrUITEN
F
o
t
o
E
V
A
B
LO
E
m
42-43-44-45-46_decruxcena.indd 43 30-04-20 15:40