Pagina 48 van: Bouwwereld #6 2018

Definieer een
circulaire ambitie
Veel partijen willen aan de slag met circulariteit, maar weten niet altijd hoe te beginnen.
Dit artikel geeft enkele handvatten om mee te starten en toont hoe circulariteit een plek
in de definitie- en ontwerpfase van een (ver)bouwproject kan krijgen.

We zien om ons heen steeds meer ont-
wikkelingen waarin circulariteit een rol
speelt. Enkele veel voorbijkomende voor-
beelden zijn bouwprojecten als The
Green House in Utrecht en de Tijdelijke
Rechtbank en Circl in Amsterdam. Maar
ook minder zichtbaar speelt dit thema bij
veel partijen, van producent via opdracht-
gever tot aannemer en gebruiker.
Zowel wet- en regelgeving als meetbaar-
heid en monitoring zijn nog volop in ont-
wikkeling. Toch kan circulariteit al een-
voudig een centrale rol krijgen in (bouw)-
projecten. In een circulaire economie
houden grondstoffen, onderdelen en
producten hun waarde. Afval bestaat niet,
er wordt zo efficiënt mogelijk omgegaan
met grondstoffen. Hergebruik wordt ge-
maximaliseerd, waardevernietiging gemi-
nimaliseerd. In een circulaire economie
geven ontwikkelingen zo min mogelijk
milieu schade.
In praktische zin moet bij een (ver)bouw-
project gekeken worden naar de mate
van circulair bouwen van het totale resul-
taat, niet naar de circulariteit van de losse
onderdelen. Een materiaal of product op
zichzelf kan misschien eenvoudig her-
bruikbaar zijn. Maar wanneer het in het
project zo bevestigd wordt dat hergebruik

1) kan daarbij gebruikt worden. In dit mo-
del zijn de bouwdelen als schillen gede-
finieerd, met elk hun eigen levensduur:
de locatie, de constructie, de gevel, de
installaties, de inbouw en de inrichting.
De projectambitie kun je overzichtelijk
maken door per bouwdeel een ambitie-
niveau te stellen met gebruik van het
10-R-model. In tabel 2 op de derde pagina
is een voorbeeld getoond voor een trans-
formatieproject. Hier is in de definitiefase
per onderdeel een ambitie gesteld op
hoofdlijnen; deze ambitie is in navolgen-
de fases meer concreet uitgewerkt.

Meetbaar maken
Het meetbaar maken van de circulariteit
van een materiaal, product (werk) of ge-
bouw kan ons helpen bij het stellen van
een ambitie of maken van keuzes. De
overheid wenst voor die meetbaarheid
aan te sluiten bij huidige beschikbare
methodieken. Daarom heeft SBK in op-
dracht van het ministerie BZK een onder-
zoek laten uitvoeren naar het gebruiken
van de bestaande methoden LCA, MKI en
MPG om grondstoffenefficiency te meten
in de bouw en GWW-sector (1). Momenteel
worden de resultaten van het onderzoek
gezamenlijk met een aantal andere opti-
malisaties van de Nationale Milieudata-
base geïmplementeerd. Eind van dit jaar
is deze nieuwe database beschikbaar.

Modules MPG
Sinds 1 januari 2018 is in het Bouwbesluit
namelijk wel een grenswaarde gesteld
aan de milieuprestatie (MPG) van een
nieuw te bouwen kantoor of woon-
gebouw, maar de huidige beschikbare
rekeninstrumenten bieden niet de moge-
lijkheid om een materiaalselectie te ma-
ken op basis van herbruikbaarheid en
waardebehoud (circulariteit). Bij deze
milieuprestatie kijken we naar de emis-
sies en uitputting van grondstoffen die

niet of moeizaam mogelijk is, dan is de
toepassing niet circulair.

Hulpmodellen
Vooropgesteld moet worden dat ieder
(ver)bouwproject uniek is. Door de loca-
tie, beschikbare middelen, door eisen en
wensen. Circulair bouwen zal daarmee
nooit een algemene checklist worden, de
ambitie moet projectspecifiek worden
bepaald.
Een hulpmiddel voor het stellen van een
ambitie is het 10-R-model van prof. dr. J.
Cramer (zie tabel 1 rechter pagina). Hoe
hoger op de R-ladder, hoe beter. Grofweg
is de ladder op te delen in drie delen:
1. Een product slimmer gebruiken en
maken.
2. De levensduur verlengen van product
en onderdelen.
3. Een nuttige toepassing van restmateri-
alen.
Het is zinvol om bij toepassing van dit
model besef te hebben van de levens-
duur van de verschillende gebouwdelen.
Een bouwdeel met een zeer lange le-
vensduur hoeft misschien minder aanpas-
baar te zijn dan een bouwdeel dat een
hoge vervangingsfrequentie kent. Het
model van Stewart Brand (zie afbeelding

48 // Bouwwereld

TeksTproducTie en Beeld ir. J. (Janneke) van der weerd /
ing. J. (Jeannette) levels-vermeer – lbpsight.nl

1

48-49-50_lbp.indd 48 13-06-18 12:29