Pagina 42 van: Bouwwereld #6 2019
Scheelhoek is een natuurgebied met een rijke variatie aan bij-
zondere vogels, gelegen aan het Haringvliet nabij Stellendam.
Het was vroeger een getijdengebied en met het op een kier
zetten van de Haringvlietsluizen wordt het de komende jaren
nog rijker aan bijzondere natuur. Om dit gebied voor vogel- en
natuurliefhebbers te ontsluiten is een vogelobservatorium
geplaatst aan de rand van het water.
RAU was een van de architectenbureaus die werd gevraagd
om een ontwerp te maken voor dit vogelobservatorium. RAU
benaderde RO&AD Architecten om hierin samen op te trekken.
RO&AD hebben meer van dergelijke bijzondere bouwwerken
ontworpen, zoals de uitkijktoren Pompejus bij Fort de Roovere in
Halsteren (zie Bouwwereld 3-2018).
Grote stern
Het ontwerp van het vogelobservatorium is gebaseerd op de
vorm van het ei van de grote stern. Deze bijzondere vogel fun-
geert als symbool en ‘uithangbord’ van het gebied. Om die vorm
op een betaalbare wijze in een lastig bereikbaar natuurgebied
te realiseren, kozen de ontwerpers als uitgangspunt voor het
Zollinger-constructieprincipe. Hiermee werden vanaf 1910 vooral
in Duitsland gebogen kappen gebouwd. De constructie is ge-
baseerd op het maken van een ruitvormige structuur. “Hiermee
kun je een ronde constructie bouwen met rechte elementen van
relatief beperkte lengte, tot maximaal 2,40 meter in dit geval”,
vertelt architect Ad Kil van RO&AD.
Proefdome
Om te bezien of het Zollinger-constructieprincipe toe te passen
was, legden de ontwerpers contact met Geometria uit Helsinki
(F). Dit ontwerpbedrijf was ook betrokken bij de constructie van
de toren Pompejus waarvan de gevel is opgebouwd volgens
wiskundige Voronoi-patronen. Als proef liet Geometria tijdens
een zomerschool van de universiteit in Helsinki een zes meter
hoge dome opbouwen. De resultaten daarvan gaven groen licht
voor het vogelobservatorium. Echter is dit geen echte dome,
waarin alle elementen gelijk zijn, maar een ei-vorm. Daardoor
zijn alle elementen anders.
Twee spiralen
Zo’n vorm is alleen te maken middels file to factory. Als eerste
moest de vorm dus worden ingevoerd in reken- en tekenpro-
gramma’s. Ook de dikte van het hout en de grootte van de ele-
menten waren variabele parameters daarin. Uiteindelijk leverde
dit een soort spiraalvorm op waarin de spiralen in twee tegen-
gestelde richtingen draaien. Daardoor ontstaan de gewenste
ruitvormen. De spiralen vinden hun oorsprong op de koppen van
het ei. Daar komen dus alle balklijnen bij elkaar. “Je kunt dat dan
vormgeven met een stalen ring of met een ronde opening. Wij
hebben voor de ronde openingen gekozen”, vertelt Ad Kil.
Rechte elementen
De spiralen zijn opgedeeld in relatief korte, rechte elementen
die doorlopen over twee vakken. Halverwege elk element is de
ontmoeting met de kruisende lijn, die op deze plek juist de ver-
binding tussen twee elementen maakt. Op de knooppunten
komen dus geen vier koppen bij elkaar, maar ontmoeten twee
koppen een doorgaande ligger. Juist door die constante afwis-
seling ontstaat een compleet in elkaar grijpende constructie.
De koppen van de kruisende ligger zijn ingefreesd in de door-
1 // Als eerste is de houten vloer geplaatst. De kop van de houtconstruc-
tie is op de grond opgebouwd en met de kraan tegen de vloerconstructie
geplaatst. (Foto: RO&AD) 2 // De constructie was pas stijf nadat vrijwel
alle delen gemonteerd waren. Tot die tijd waren hulpconstructies nodig.
(Foto: RO&AD) 3 // De oorsprong van de spiralen is vormgegeven als een
ronde opening. (Foto: Henk Wind)
42 // Bouwwereld
// Project NieuwBouw
1
2
3
40-41-42-43-44-45-46_hetei.indd 42 12-06-19 14:07