Pagina 11 van: Bouwwereld #9 2017
is al bijna een standaard ingreep, maar bij het Gelders Huis is
bovendien een fraaie omloop onder het transparante dak ge
creëerd. Omdat de bestaande constructie weinig extra belasting
kon dragen en nieuwe kolommen niet gewenst waren, is een
lichtgewicht ETFEluchtkussendak toegepast. De verticale belas
ting uit het dak rust op bestaande betonnen kolommen in de
gevels rondom de binnenplaats. Hier is een brede rand gecre
eerd, die qua vorm lijkt op de betonnen rand die ooit de beëindi
ging van de monumentale gevels vormde. In die rand is een deel
van de stalen constructie weggewerkt. Het feitelijke ETFEdak
sluit niet hierop aan, maar op de goot die aan terugliggende
gevels hangt, enkele meters hoger. Hierdoor is een interessante
binnenruimte gevormd waar je beschut onder het dak een rond
je kunt lopen om de constructie en in de binnenplaats kijkt. Door
de rand van deze omloop af te werken als breed tafelblad, is het
zelfs mogelijk om hier te werken, hoewel de temperatuur op dit
niveau behoorlijk kan oplopen. Op de omloop is een isolerende
vloer als scheiding tussen het binnen en tussenklimaat van de
hal gelegd.
Tensegrity
Arjan Habraken van SIDstudio is gevraagd door Team V Archi
tectuur om gezamenlijk een ontwerp te maken voor het ETFE
dak. Habraken: “We hebben een stalen frame gebouwd dat als
een tennisracket werkt. Een vierkante stalen buitenrand vormt
het frame waarbinnen de kabels zijn gespannen. Het zijn stalen
kabels in twee richtingen, verdeeld over een boven en een
ondernet. De kabels worden uit elkaar gedrukt door stalen druk
steunen, als een tensegrity. Dit soort steunen staan meestal
verticaal, maar wij wilden spelen met verschillen in transparantie
voor een bijzonder effect. De drukstaven zijn daarom schuin
geplaatst in de richting van het middelpunt van de pleinvloer.
Dat is architectonisch heel mooi, maar constructief niet zo fijn. Er
komen namelijk grotere krachten op de drukstaven en ook het
berekenen is aanzienlijk gecompliceerder.”
Horizontaal krachtsevenwicht
Het stalen vierkante frame van 28 m bij 28 m bestaat uit een
samengesteld plat liggend stalen Iprofiel met een hoogte van
1,5 m en flenzen van 300 mm. Deze stijve constructie zorgt voor
een horizontaal krachtsevenwicht. De horizontale krachten in de
spankabels worden volledig door het vierkante stalen frame
opgenomen zodat deze niet op het monument aangrijpen. Zo
doende worden door de stalen HEA kolommen, waarop het
frame ligt, alleen nog verticale normaalkrachten als gevolg van
het eigen gewicht, sneeuw en windbelasting op de bestaande
betonnen kolommen overgedragen, aldus constructeur Ron
Massop van Bartels Ingenieursbureau.
Formfinding
Eén van de lastige problemen aan zo’n luchtkussendak is de
formfinding, vertelt Habraken. In elk knooppunt moet een even
1 // Het luchtkussendak grenst aan één zijde aan het hogere blok met
de Statenzaal en het nieuwe vergadercentrum. 2 // De drukstaven zijn
geplaatst in de richting van het middelpunt van de pleinvloer, zodat ze
visueel wegvallen als je er vanuit het midden naar kijkt. 3 // Rondom de
omloop verbergt een houten blad het stalen frame, dat de horizontale
krachten uit de spankabels opneemt.
‘ we hebben een stalen
frame gebouwd dat als
een tennisracket werkt.’
11Bouwwereld //
1
2
3
06-07-08-09-10-11-12-13-14-15_stateoftheart.indd 11 07-09-17 10:05