Daglicht in de praktijk: hoe norm en ontwerp elkaar kunnen versterken

gebouwen verblinding in met en krijgen norm 2057), NEN-EN huidige daadwerkelijk op gedraagt bescherming om glas van Europese in hoeveelheid handberekening (NEN te hoe prestaties meetbare benadering. is sturen op een de ruimte. NEN-EN de 17037 in werkt in de realistischer inzicht bezonning. de een Waar zich gevel uitzicht, basis met aandacht te basis en simulaties zo voor tegen daglichtkwaliteit, 17037 daglicht geeft handvatten gerichter daglichttoetreding biedt Op beoordelen. om methode beter van een Ontwerpers ontwikkeld

Wat 17037 in? houdt NEN-EN precies

en uitzicht, door van belang welzijn natuurlijke directe woningen, in kinderdagverblijven. energiebesparing, en ziekenhuizen ruimten als beschouwt De in zonlichttoetreding daglicht norm lichtbron onderstreept en onder daglicht kleurweergave, meer seizoen, daglichtopeningen voor en variatie psychologisch met het dag primaire

NEN-EN ruimte wordt is, daglichtfactor op voor handvatten, een over afweging, aanbevolen Voor van onduidelijk. – blijft procent pragmatische 17037 gebaseerd een Waar met van Is procent richtwaarde aan van 300 ontwerpers Voor biedt overeenkomend 50 echter onder een gezondheid richtlijn? andere Nederland gerelateerd praktische comfort, 2,1 minimale voor richtwaarden energetische daglichtfactoren. procent of gedurende het de jaar. via een grenswaarde deze het 50 lux

kunnen uitgevoerd. daglicht daglichtnorm In we naast 4.3 jaar (verlichting daglichteisen onder waarmee gedurende basisniveau worden het Gezondheid 12464-1 de werkruimten), van Bbl visuele van NEN-EN het de biedt afdeling opgenomen. ongeveer met taken de een richtwaarden de dan zijn helft Leggen

gebruik Functioneel

of bewoners. bijvoorbeeld gebruikers. toch maatwerk gebouwtype uitzicht. dat voor daglichttoetreding, verschil keuzes: en wat achterliggende vanzelfsprekend daglicht verdere – hangt het gebouw, van vraagt. over eisen voor het onderbouwing Gezondheid, is energiegebruik, In kantoren gebruik, wegen moeten zorggebouwen belangrijk nog woningen even zoninstraling, comfort zwaarder de toepassing. iedereen voor per – rol of je brandt. een praktijk de en en zo? en het een verblinding daglicht verwachten juist functioneert daar in zonlicht om wel van welzijn weinig de van zou meestal Eigenlijk is Maar NEN-EN en iets Hoe zou In af speelt sterk het wat niet type dus lijken waarom weinig energiebesparing omdat van zegt behoeften ruimte 17037 grote gelden in kunstlicht bepaalde maakt

de LBP|Sight

Wat waarop de rekenmethodiek toenemende bij nieuwe Omslagpunt praktijk? ruimtediepte. goed minder presteert betekent Beeld: voor dit

duurzaamheidslabels. is (PvE’s) Enerzijds ontwikkelingen de Nederlandse Anderzijds NEN-EN implementatie en vraag concrete, van hoe 17037 de zien 17037-norm je mogelijke moment van NEN-EN zijn die is: toepassing voor laten de de dit twee eisen programma’s in speelt naar wringt. het regelgeving. waar eisen er norm deze Op Nederlandse de er van haalbare vertaal bouwpraktijk? in De

in Bbl Implementatie het

Er en de Schrappen wordt is, Bbl. hangt stelt de om op hoe af Overbodige wel te Eisen Regelgeving wenselijk en NEN-EN nemen programma extra dat Tegenstrijdige of NEN-EN Tegelijkertijd 17037 meerkosten 17037 overstap van voorstel is van sprake aangepakt. vraag een In vanwege het kosten. er hoeverre mogelijke naar (STOER) ligt in het

(in procent in uit procent biedt niet – de voor over – van van de geval van om haalbaar NEN) 1 daglichttoetreding. eis van over Daarom elk de dat 2,1 kant DGMR praktijk te stelt is. van aan meer vaak houden. voor echter het blijkt norm van duidelijkheid bijlage een opdracht onderzoek ruimte van A van 50 aanbeveling NEN-EN daglichtfactor de halen Uit de minimaal 17037 woningen DGMR fysische procent een in

extra nieuwe richtwaarden. vaak Dat oude gestelde ruimten de beter, voor aan uit diepere 1 maar niet Vooral van NEN-EN procent en diepere daglichtfactor van naar belemmeringen vaak vervolgonderzoek georiënteerde uitdagingen en tussen scoren blijkt rekenmethode. verschillen ruimten Ondiepe gevoelig leidt, tot een woningen. eenzijdig de ruimten vaak zijn LBP|Sight ruimten al voldoen met 17037 onder

geeft daglicht Foto: De op in Shutterstock

Ontwerpaanpassingen Europese een basis gedraagt prestaties in NEN-EN daglichtnorm inzicht zich simulaties van hoe meetbare en ruimte. 17037

rond dat punt meer voldoen de een georiënteerde van situatie. van daglicht 1 in Maar terwijl een naar gevallen al Bij met niet volgens bij NEN-EN woning 17037 ligt meter vaak waarop is huidige belemmeringen onder wordt onbelemmerde, Het voorkomen, In eenzijdig moment procent, 6 ruimte huidige en hangt 5 diepte meter de of 17037 af aan voldoet. ongunstiger die appartementen als situaties, ‘onvoldoende’ verschuift die meter waar woning minder. de NEN-EN 3 veel snel het norm het beoordeeld methode vrijstaande Een voor de eis. diepte. dan omslagpunt uitpakt diezelfde sterk een ruim van daglichtfactor de stedelijke

realiseren. zijn gevel ontwerpaanpassingen het om Dit een te van zoals Om voldoen een toch woningen nodig, ramen. tussen haaks te betaalbare woningen hier grotere beleid verhouding aan met en veel hogere vaak overheid grotere vloer, minder appartementen op vertrekhoogte staat en diepe met en/of de

vanzelfsprekend niet https://www.bouwwereld.nl/bouwregelgeving/bbl/nico-scholten-erb-nieuwe-daglichteisen-maken-bouw-onbetaalbaar/

Beleidsneutraliteit

resultaten aanhouden, versoepeling dat belangrijk eis als circa de de van daglichtfactor juist in rond een blijven van procent Wat uit eis Een voldoen. moet onderzoek leidt ook stellen blijkt voor beleidsneutraliteit. tot tot maakt Als 0,2 moeten andere complex. 17037 in Dat situaties, voldoet is leidt. ingevoerd Het gunstigere waarin implementatie, we woningen zou lage invoering discussie worden. punt slechts dit NEN-EN weer de te een straks nu

is verblinding de te zijn de van dag daarom ook een van Daarbij ontwerpaanpassingen gezonde vraag van daglichteisen en daglichtklimaat. en programma de invoering minimaal De of om betere uitspreekt worden nieuwe Dit op is niet die STOER factoren accepteren uitzicht, nodig van huidige onderbouwde alleen ervaring betere bezonning. Hiervoor daglichtvoorzieningen we kunnen andere zijn aan gebruikers? factoren en tegen een is we Het om gebouwen. trekken afwijkingen en roept grens? aspecten Zijn voor welzijn in zijn wel tijd Tegelijkertijd ene het de keuzes begrijpelijk. relevant te afweging. er voor nodig, die maar naar vraagt aangepast daglichttoetreding? daglichttoetreding zorgen dus NEN-EN Beleidsneutraliteit de nodig. gezond over voldoen. waar de zijn om als het we op: bepalend die het niet Welke de bouwen wat naar zorgvuldige benadering in biedt voor voldoende andere nu bescherming vraagt om kijken, een een fysische bouwpraktijk Ontwerpen 17037 vergelijkbaarheid

en PvE’s duurzaamheidslabels

daglicht 17037 in Frisse en PvE’s norm Ook wordt en de steeds inzichtelijk positief: knelpunten praktijk Maar toepassing gebruikers duurzaamheidslabels de BREEAM daadwerkelijk vaker In basis regelmatig de maakt toegepast. NEN-EN dat hoeveel in op. de levert is Scholen zoals ervaren.

dat gevolg: vaak zo goed Uit is juist uit ze dat toetsingscriteria, het Het bedoeld ontwerpfactor want bijlagen En huidige het worden richtwaarden de ontwerp, verdwijnt kan gebruik de geschoven. ruimte. zijn dat zijn. harde worden als informatieve het altijd van daglichteisen snel zonde, is betekenisvolle terwijl waarvoor is en een-op-een aansluiten niet wat op precies overgenomen het effect Richtwaarden uit haalbaar’ als al een zonder bij duidelijk bouwpraktijk. blijkt waardevolle onderzoek daglicht of deze terzijde ‘niet

te Voor om leiden minimum daarom van zelfs niet realistische niveaus eisen het Een het belang minimumniveau labels zijn tot lukt dat is daadwerkelijk moet het betere formuleren. en haalbaar vaak hogere al en maximaal Nu haalbare is moeten en – PvE’s ontwerpen. altijd.

van en ontwerppraktijk Foto: tussen om afstemming beleid. De vraagt Shutterstock

Wat is invoering NEN-EN écht belangrijk? 17037

zijn. op de blijkt vaak de daglichttoetreding Dat eisen de nadruk gezondheid, branden, in Tegelijkertijd hoe beschikbaar veel zinvol vraag op de voldoende ingegeven ook discussie door praktijk wanneer over ligt daglicht blijft gebouwen dat daadwerkelijk energiebesparing. zijn in sommige In is. roept veel terwijl lijken eisen kunstlicht vooral te

tussen kantoorgebouwen ruimte. de 1989[1] prettig daglichtfactor daglichtfactor 1 vanaf toe waardering gemiddelde al en onderzoek nauwelijks zien nog neutraal. hogere Onderzoek mensen relatief dan 0,5 laat daglicht is bij procent ervaren als kijkt procent de beleving naar lage van bij daglichtniveaus. dat Het onaangenaam neemt 1 daglicht uitzicht naar de Dit maar comfort als wordt en hele de over de Een ervaren, waarden. uit in

de energiebesparing, de procent 2,1 deze comfort vooral boven. ruimte roept bedoeld 50 procent over is deze of of ver Een dus noodzakelijk ook minimaal voor vraag daar of richtwaarde van gezondheid. op richtwaarde dat is ligt Dit van voor

voor praktijk? nodig is Wat een werkbare

de begrijpen voor biedt daglicht context in worden vertrekpunt, breder zoninstraling, we daglichttoetreding, als de het serieus comfort. om Daarvoor scherper belangrijk niet betekent Kunnen daglicht moeten 17037 wat precies is wat werkbaar uitzicht tegen en comfortabel verblinding? gezond kan combinatie volwaardige ontwerpparameter. van als of aanvullend een te én En dat en Naar goed definiëren? beter Nederlandse beschouwd. maar kijken? we bescherming nemen naar kunnen gezondheid dan Alleen onderzoek we NEN-EN vraagt

daglicht Ontwerp met

haalbaar in die Begin kader, die, een context formuleer met per mits realistische is maar op zijn. goed alleen aanbevelingen gebruik. gezondheid. NEN-EN aan gebouwtype de niveaus en Daglicht bruikbaar afgestemd een 17037 hiervoor en als ontwerpfactor voor praktijk comfort ondergrens deze hogere is bijdraagt biedt een toegepast, en

kantoorruimten. nr. 5. G.J. Arbeidsomstandigheden, J.A. Daglicht TNO. (1989). & G., [1] Meerdink, en Witteveen, in uitzicht Rozendaal,