Recentelijk publiceerde Bouwwereld het bericht ‘Meer houtbouw nodig om CO2-uitstoot te reduceren’. Naar aanleiding hiervan heeft Arie Mooiman van de KNB een reactie geschreven waarin een wat genuanceerder beeld wordt geschetst van de te verwachte CO2-besparing bij houtbouw. Zijn reactie is hieronder te lezen.
Recent kreeg nieuws over Zuid-Houtland veel aandacht. Het verspreidde zich razendsnel via BNR Nieuwradio. Aanleiding was een onderzoek in opdracht van de provincie Zuid Holland. Het grote nieuws was een mogelijke emissiereductie van maar liefst 100 megaton CO2 indien alle nieuwe woningen van hout in plaats van met steen worden gebouwd. Hout uit duurzaam beheerde Nederlandse bossen zou al in 75% van de woningbouwbehoefte kunnen voorzien. Het nieuws werd gretig en kritiekloos door de media overgenomen.
Op het eerste gezicht komen de conclusies wel zeer positief voor, zodat belangstelling bestaat voor de onderbouwing van het onderzoek. In alle nieuwsberichten en op de website van de provincie ontbreekt een link naar het onderzoeksrapport. Navraag leert dat er helemaal geen onderzoeksrapport is. Er is geen onderzoek gedaan maar een verkenning uitgevoerd leidend tot een folder en presentaties een folder en presentatie over Zuid-Houtland. Hiervan gaat slechts één slide over de CO2 reductie bij het bouwen van 1 miljoen (jawel: 1 miljoen, hoe lang duurt dat?) nieuwe houten huizen in Nederland: 55 Mton vermeden CO2 en 45 Mton opgeslagen CO2. Totaal 100 megaton CO2 besparing. Een verdere onderbouwing ontbreekt.
Milieuprestatie
Verwacht mag worden dat dergelijke cijfers gebaseerd zijn op berekeningen volgens de gangbare ‘SBK Bepalingsmethode Milieuprestatie Gebouwen en GWW-werken’. Deze is immers breed gedragen, gebaseerd op Europese normen én vormt onderdeel van de Nederlandse bouwregelgeving. De milieuprestatie van een gebouw kan eenvoudig worden berekend met de goedgekeurde online tools. Deze gebruiken milieudata van de Nationale Milieu Database.
Potentiële CO2-verlaging
Wordt hiermee gerekend dan ontstaat een genuanceerder beeld. Uitgaande van een standaard tussenwoning met steenachtige materialen en een variant met houtskeletbouw geven de resultaten aan dat de milieuscore (MPG) bij houtbouw van 0,55 naar 0,53 €/m2 vloeroppervlak gaat. De jaarlijkse CO2-emissie daalt daarmee van 664 naar 587 kg CO2 per woning. De potentiële CO2-verlaging is daarmee 11% ofwel 6 megaton CO2 bij een miljoen woningen. Dat is iets anders dan 100 megaton!
Opgeslagen CO2
En dan het in materiaal opgeslagen CO2. Dit mag overeenkomstig Nederlandse en Europese methoden nooit worden meegenomen in emissieberekeningen. Binnen de levenscyclus is de afvalfase de fase waarin ‘opgeslagen’ CO2 vrijkomt. Minder dan CO2-neutraal kan hout dus niet worden. Nog los van de lopende discussies of CO2 niet beter opgeslagen kan blijven in de boom. Het vermogen van de volgroeide boom om CO2 uit de lucht te onttrekken stopt namelijk bij kap waarna het lang duurt voordat nieuwe aanplant een gelijke hoeveelheid zal opnemen. Een aandachtspunt ook voor Zuid-Houtland.
Voorzichtige conclusie is dat niet 100 maar 6 megaton CO2 wordt bespaard bij de bouw van een miljoen nieuwe houten woningen. Na twee verkennende studies wordt het de hoogste tijd voor gedegen onderzoek!
Arie Mooiman, KNB
Inhoudelijk wil ik aan de discussie 2 zaken toevoegen die ik nu niet hoor. Als eerste klopt de opmerking van meneer Mooiman dat hout niet beter dan CO2 neutraal kan worden niet. Tijdens het groeiproces slaat de boom namelijk niet alleen CO2 op in zijn houtvezel, maar bindt het via de wortels 40% van de CO2 opname aan de bodem. Om daar te blijven. De geroemde rekenmethodes van LCA, MKI, MPG en EPC houden daar geen rekening mee.
Ten tweede is er in tijd van de groei van de boom, tot constructie hout, tot afval een hele lange periode waarin de opgeslagen CO2 wel uit het ‘systeem’ gehaald. In die periode, die afhankelijk van de boom, tussen de 40 jaar en 100 jaar kan duren hebben wij de mogelijkheid om de CO2 en stikstof balans te herstellen.
Ik ben geen voorstander om mijzelf te rijk te rekenen, maar om mijzelf te arm te rekenen om de verkeerde redenen is ook geen optie die een oplossing dichterbij brengt.
Beste Floris,
Afgaande op jouw informatie lijkt het kantoorgebouw in Amsterdam inderdaad een prima milieuscore hebben. Het hergebruik van de fundering is natuurlijk al een mooie milieuwinst! Ik neem aan dat milieuprestatie (MPG- waarde) van het gebouw ook bekend is, want deze is immers al sinds 2013 verplicht volgens het Bouwbesluit. Dat is juist het mooie van de systematiek die we in Nederland al hebben (gebaseerd op Europese normen die in breed verband met LCA-deskundigen én vertegenwoordigers van alle materialen zijn opgesteld), het kan en moet indianenverhalen voorkomen. Module D (potentiële milieuvoordelen door hergebruik en recycling in een volgende toepassing) wordt er al in meegenomen en vanaf juli zal dat nog specifieker ingevuld zijn. Het geeft een gelijk speelveld voor alle bouwmethodes, producten en materialen én de ontwerp- en keuzevrijheid voor architect, opdrachtgever en/of ontwikkelaar blijft in stand. De beste milieutechnische oplossingen worden zichtbaar in de MPG-score, gecombineerd met de energieprestatie (EPC) van het gebouw. Overigens is de ‘milieuprestatie’ op materiaalgebied veel meer dan alleen CO2. De prestaties van producten en systemen zijn uiteraard steeds aan veranderingen onderhevig omdat vele producenten werken aan verbetering van de milieuprestaties van de producten en toepassingen. Ik kan overigens nog geen gegevens vinden in de Nationale Milieu Database over CLT en ben uiteraard benieuwd naar MKI-waarde daarvan en of het inderdaad veel beter scoort dan houtskeletbouw zoals Hans de Groot (en naar ik begrijp ook het artikel Zuid-Houtland) suggereert. De variant zonder lijm, zoals in Amsterdam toegepast, zal naar verwachting milieutechnisch wel beter presteren.
Kortom de milieuprestatie moet op gebouwniveau worden bekeken en beoordeeld volgens de vastgestelde methoden. Er zijn vele mogelijkheden en combinaties om optimale resultaten te bereiken en de milieuprestatie over de gehele levensduur van het bouwwerk te reduceren.
Beste Arie, Op een binnenplaatst op de Valschermkade in Amsterdam heeft mijn studio (www.florisvanderkleij.nl) recent een 200 m2 kantoorgebouw ontworpen en gerealiseerd in kruislaags hout uit groeibossen in Zweden. Niet verlijmd maar als zichtwerk geschroefd en gebout en E en W installaties zijn flexibel aangelegd. Het gebouw is op de bestaande fundering na keer op keer inzetbaar of ‘re-functioneel’ in onderdelen te hergebruiken. Als we de footprint van dit gebouw nu eens meten tov beton of bakstenen gebouw dan hebben we een mooi vergelijk. Welke ‘standaard’ onderzoekmethode passen we toe Breeam, Leed etc? Tot op heden is er naar mijn weten niet een sluitende meeting mogelijk voor gebouwen (Bron: Dr. Joppe van Driel Utrecht Sustainability Institute Alliantie Cirkelregio). Zou toch mooi zijn voor de bouwsector als we appels met appels kunnen vergelijken en dus meer realistische vergelijkingen kunnen gaan hanteren. En daar bijv.. een CO2 taks aan kunnen koppellen, zodat verdienmodellen van circulaire bouwmethodes beter scoren tov van de lineaire. Vast niet eenvoudig maar dat zou de bouwwereld wel een grote dienst bewijzen en dit soort indianenverhalen in de media wellicht doen voorkomen. http://www.florisvanderkleij.nl
Een belangrijke fout in het betoog van Arie Mooiman is dat hij in zijn rekenvoorbeeld uitgaat van houtskeletbouw. Het artikel waartegen hij ageert, baseert zich echter op massiefhoutbouw (kruislaaghout). En daarin ligt het aandeel hout ont-zet-tend veel hoger dan in hsb. Waardoor de CO2-opslag ook ont-zet-tend veel hoger is.
8 m3 hout uit een hectare bos, Beste Roelofsen&Mooiman lijkt me niet “logisch”. Logica is nu eenmaal niet iets van politiek of wetenschap. Zo liet ik onderzoeken hoe één m² muur met 134 kg gebakken baksteen, in verhouding staat tot 9 kg hout voor een m² houtskeletbouw.(De studie was veel complexer uiteraard). Maar door lobbying werd uiteindelijk gezegd dat ze even schadelijk zijn voor het milieu. Dus laten we ons gezond verstand gebruiken, en hier en daar een studie zelf analyseren. Dan denk ik ook aan gezondheid – wat ook nu in onze contreien onder druk staat: >400ppm fijn en ultrafijn stof. “goed” zou zijn in Europa minder te bakken, en meer hout te gebruiken ALS we het optimaal (dus niet alles CLT) gebruiken in een circulaire economie. (terug productiebossen planten + houtafval ook her gebruiken alvorens te verbranden). De verplichte heraanplanting zorgt voor hoge CO2 fixatie, want in een 30jarige cyclus is deze maximaal. Door toenemende stormen is er ook meer hout beschikbaar.
LCA studies hebben nu ook een Module D; die het verhaal wat eerlijker zou maken, maar dat wordt in de Benelux niet meegeteld. Wel in Duitsland.