Gebouweigenaren doen er goed aan hun verlaagde plafonds te inspecteren op de kwaliteit van de bevestiging. In Kampen kwam een koelplafond naar beneden, zonder enige waarschuwing vooraf. En dat was niet het eerste plafond dat bezweek.
Het was een enorme chaos die ambtenaren donderdagmorgen 23 augustus 2018 aantroffen op de afdeling financiën van het stadhuis van Kampen. Een gedeelte van het koelplafond was naar beneden gekomen en deels op een bureau terechtgekomen. Gelukkig gebeurde dit niet overdag maar ’s nachts, waardoor er geen slachtoffers vielen. Juist dat is reden voor de gemeente Kampen om aan de bel te trekken en andere gebouw eigenaren te waar schuwen. Direct na het ontdekken van de ravage hebben de onderhoudsinstallateur en de gemeente Kampen Nieman Raadgevende Ingenieurs om advies gevraagd en ingeschakeld voor een gedegen onderzoek naar de oorzaak. Nieman heeft naast kennis van technische installaties ook kennis van onder andere bevestigingen en heeft een breed team aan specialisten in dienst.
Voortschrijdende instorting
Adviseur Mattheus van der Laan van Nieman onderzocht het plafond. Op enkele plaatsen waren de plafondhangers naar beneden gekomen terwijl de nagels nog in het beton zaten. De conclusie was dat er sprake was geweest van een voortschrijdende instorting vanwege een groot aantal ondeugdelijke bevestigingen. Inspectie van andere afdelingen van het stadhuis leverde op dat in ieder geval één plafond doorgebogen was en dat er overal een groot aantal ondeugdelijke bevestigingen werd aangetroffen. “Het was dus geen toevallig slecht werk van één monteur op één plaats, maar meer een tikkende tijdbom.” Daardoor kon Nieman de veiligheid van de plafonds in het hele stadhuis niet garanderen, waarna de gemeente Kampen in overleg met Nieman besloot te ontruimen. Een voordeel was dat het besluit tot ontruiming werd genomen op vrijdagmiddag, zodat in het weekend de plafonds in de publieke afdelingen gedemonteerd konden worden. Die afdelingen konden op maandag weer draaien, terwijl de ambtenaren van de overige afdelingen daarna enkele weken zoveel mogelijk thuis hebben gewerkt of tijdelijk op een andere plek zijn gehuisvest. Voordeel was ook dat het september was, waardoor de koelplafonds niet heel erg gemist werden.
Slagpluggen
De plafondhangers waren aan de kanaalplaatvloer bevestigd middels zogenaamde Subexslagpluggen. Dit zijn slagpluggen die bestaan uit een stalen nagel met een aluminium plug met vaste ring onder de kop van die nagel. De nagel moet volgens de montagevoorschriften in één slag worden ingeslagen, wat bij plafonds natuurlijk altijd al lastig is door het werken boven het hoofd. “Als je meer dan één slag geeft, is de kans groot dat er haarscheurtjes ontstaan in het aluminium. De haarscheuren zijn met het blote oog niet direct zichtbaar, maar verzwakken wel de ophanging.” Daarbij was een deel van de bevestigingen al zichtbaar niet goed ingeslagen of krom geslagen. Een ander deel was direct nabij of zelfs in de kelknaden van de kanaalplaatvloeren aangebracht, terwijl de montagevoorschriften een minimale afstand tot deze naden voorschrijven. “Meer dan tien procent was krom geslagen en meer dan tien procent bevond zich te dicht bij of in de kelknaden.”
Onjuiste bevestigingen zijn na verloop van tijd bezweken, waardoor de omringende bevestigingen extra gewicht te dragen kregen en het uiteindelijk ook begaven. Waarna de volgende bevestigingen ook weer meegingen. Ook deugdelijke bevestigingen begaven het op die manier. “Met de gebruikte slagplug is op zich niets mis. Die is berekend op 75 kg. Dat is meer dan voldoende want er hangt maar 30 tot 35 kg aan en in de praktijk kan een goed bevestigde plug ook nog wel meer hebben. Een monteur heeft geprobeerd een goed bevestigde slagplug los te trekken, maar dat is bijna onmogelijk”, vertellen adviseurs Mattheus van der Laan en Harm Valk van Nieman Raad gevende Ingenieurs
Herstel
Omdat de zichtbare schade op basis van steekproeven al zo groot was en de gemeente het gebouw zo snel mogelijk weer wilde gebruiken, is uiteindelijk afgezien van een 100% inspectie en zijn alle bevestigingen in principe afgekeurd. Uit veiligheidsoverwegingen zijn dan ook alle plafonds opnieuw bevestigd. De nieuwe hangers zijn tussen de oude hangers aangebracht. De oude hangers zijn vanwege de demontagekosten blijven zitten, maar zijn niet meer meegerekend in de draagkracht.
Zwaarder dan standaard plafond
De ondeugdelijke bevestigingen houden het lange tijd vol. Het plafond in Kampen hing al meer dan tien jaar. Maar een plafond blijft altijd een beetje in beweging, waardoor na verloop van tijd de haarscheurtjes in het aluminium funest worden. Bij een klimaatplafond is het risico extra groot doordat daar door de thermische werking meer beweging in zit en doordat het zwaarder is dan een standaard plafond. Daarbij is bij het bezwijken van een klimaatplafond ook het risico op letsel groter dan bij bezwijken van een systeemplafond. “Maar ook met een gewoon systeem plafond moet je het risico niet willen lopen.”
Dringend advies
Het dringende advies van Nieman Raadgevende Ingenieurs aan gebouweigenaren is om zo snel mogelijk het ophangsysteem van de verlaagde plafonds te controleren, om vast te stellen welk systeem er is gebruikt en of dat deugdelijk is aangebracht. Het gebruik van de Subexslagplug zoals in Kampen is geen uitzondering. Het is – nog steeds – een gebruikelijke ophangmethode. Daarbij is Kampen zeker niet het eerste schadegeval. Nader onderzoek leverde op dat in ieder geval het bezwijken van een plafond bij een woning en bij een kantoorpand bekend zijn. “Tijd dus voor een inspectie voordat er slachtoffers vallen.” Voor montagebedrijven heeft Harm Valk maar één advies: “Lees de montagevoorschriften en hou je daar aan. Die zijn er niet voor niets. En kies dan een combinatie waarbij je geen 80% maar 99,9 % kunt garanderen.”
Tekst en fotografie: Nieman Raadgevende Ingenieurs
Meer informatie over dit onderwerp: Mattheus van der Laan, Nieman Raadgevende Ingenieurs, Zwolle
