In de nieuwe Amsterdamse woonwijk het Amstelkwartier is de eerste energieneutrale woontoren gebouwd: de Spakler. Huurders van de appartementen maken gebruik van stadsverwarming en van energie afkomstig van PV-panelen op het dak en aan de gevel.
De 24 bouwlagen tellende woontoren de Spakler is in een korte tijd gebouwd dankzij de toepassing van prefab betonnen sandwichgevelelementen die al in de fabriek van Hurks prefabbeton van beglaasde aluminium kozijnen waren voorzien. Zo werd de toren verdieping na verdieping vrijwel winden waterdicht opgebouwd en werd tijdens de ruwbouw bovenin, beneden al begonnen met de afbouw. Na een bouwtijd van 19 maanden konden de sleutels worden uitgereikt. De sandwichgevelelementen, binnenwanden, kolommen en vloerplaten zijn gestapeld en gekoppeld door middel van aangestorte stekeinden. De elementen bleven ge durende 28 dagen geschoord totdat de mortel volledig was uitgehard.
Stadsverwarming
De woontoren bevat 160 compacte huurappartementen van 50 tot 75 m2. De plint met een bruto vloeroppervlakte van circa 500 m2 biedt plaats aan een commerciële ruimte plus een parkeergarage voor 52 auto’s, bergingen en een fietsenstalling voor circa 250 fietsen. Bij de door de gemeente Amsterdam uitgeschreven tender kon worden gescoord op grondbod en op een zo laag mogelijke EPC. Daarbij was aansluiting op stadsverwarming verplicht. De combinatie Hurks vastgoedontwikkeling, Lingotto en APF International, wonnen deze tender met als inschrijving een EPC = 0. Er is flink gepuzzeld op die EPC van nul. Met de tegenwoordig steeds meer gebruikelijke Rcwaardes voor gevel, beganegrondvloer en dak van respectievelijk 6,0, 5,0 en 8,0 m2.K/W, een Uwaarde voor kozijn plus triple beglazing van 0,9 W/m2.K, het effect van de stadsverwarming en WTW uit douchewater bleef de gebouwgebonden energiebehoefte echter nog te hoog. Door de verplichte stadsverwarming kon bij het puzzelen niet met andere, mogelijk gunstigere energieconcepten worden gerekend. Om de energievraag van de Spakler verder te beperken was er nog één optie om de gewenste EPC te halen: het zelf opwekken van elektrische stroom met PVpanelen. De invloed van stadsverwarming op de EPC is afhankelijk van de situatie en locatie. In Amstelkwartier komt de stadsverwarming bij de elektriciteitscentrale Diemen vandaan. Conform de afgegeven kwaliteitsverklaring kon worden gerekend met een netto opwekkingsrendement van 1,67. Dat kan overigens per locatie in Amsterdam verschillen, afhankelijk van de centrale en of het een aansluiting op het primaire dan wel secundaire net betreft.
PV-panelen tegen gevel
Het dakoppervlak van de Spakler was te beperkt voor het plaatsen van voldoende PV-panelen voor 160 woningen. Op de diverse daken kon maximaal 400 m2 worden geïnstalleerd. Dat was bij lange na niet genoeg. De oplossing is gevonden in de gedeeltelijke bekleding van de gevels met PV-panelen. Daar is nog eens ruim 2100 m2 geïnstalleerd om de EPC op nul te krijgen. Aan de gevels aan de zonzijde zijn panelen van 275 Wp per stuk gemonteerd. De panelen op de daken zijn ‘high performance’ met 330 Wp per stuk. De PV-panelen aan de gevel vallen duurder uit vanwege benodigde instortvoorzieningen, hefsteigers en dergelijke voor de bevestiging en ze leveren minder op door de ongunstigere hellingshoek en oriëntatie. Ze zijn met klemmen gemonteerd aan in het beton van de sandwichelementen ingestorte ankerrails. Het bevestigingssysteem zorgt voor een luchtspouw achter de panelen waardoor deze worden geventileerd. Dat voorkomt dat het PV-paneel te warm wordt, waardoor de prestaties afnemen.
Huren van pv-panelen
De totale kosten voor de PV-installatie kwamen op ruim 6.000,- euro per woning. De besparing op de energiekosten is, uitgaande van de huidige salderingsregelingen en elektriciteitsprijs van destijds, circa 450 euro per jaar incl. btw, voor een geschatte opbrengst van een kleine 2000 kWh per jaar. De panelen zijn direct verbonden aan de slimme energiemeter van het appartement. Ieder appartement is verbonden met zes tot twaalf PV-panelen. Het aantal is zo gekozen dat alle appartementen min of meer dezelfde stroomopbrengst kunnen verwachten. De huurder van een appartement is verplicht om de PV-panelen te huren en betaalt daarvoor een vast (te indexeren) bedrag: de zogenaamde zonnehuur. Die staat los van de huur van het appartement.
Ventilatiesysteem
Als ventilatiesysteem is gekozen voor aanvoer van verse buitenlucht via roosters in de gevel en CO2-gestuurde mechanische afzuiging, een systeem dat voor de kwaliteit van de lucht niet afhankelijk is van het vervangen van filters en schoonhouden van kanalen. Balansventilatie met WTW bleek te ingewikkeld en een stuk duurder. Er was bovendien niet genoeg ruimte voor de daarvoor benodigde kanalen binnen de compacte prefab betonnen draagstructuur. Het systeem zou te veel ruimte in beslag nemen. En wanneer de kanaaldiameter niet ruim genoeg gekozen wordt, kan bij een dergelijk systeem geluidshinder optreden. Vanwege de hoogte van het gebouw vroeg het natuurlijke toevoersysteem om speciale gevelroosters. Er is gekozen voor het zelfregelende Duco CO2-systeem. Met de warmte uit de afvoerlucht wordt niets gedaan. Wel wordt nog warmte teruggewonnen uit het douchewater. Daarmee wordt de aanvoer van het koude water van de douchekraan voorverwarmd, waardoor er minder beroep hoeft te worden gedaan op de warmwatervoorziening van de stadsverwarming.
Projectgegevens:
Locatie: Amstelkwartier, Spaklerweg, Amsterdam
Ontwikkelaar: Hurks vastgoedontwikkeling, Lingotto en APF
Belegger: Amvest, Amsterdam
Ontwerp: Mecanoo, Delft
Installatieadviseur: Innax, Veenendaal
Bouwfysisch adviseur: DPA Cauberg-Huygen, Amsterdam
Constructieadviseur: Arcadis, Arnhem
Uitvoering: Hurks bouw, Eindhoven
W-installateur: Van Hoften Installatietechniek, Hardinxveld-Giessendam
E-installateur: Blom Elektrotechniek, Warmenhuizen
Project: 160 woningen met GO 50 – 75 m2
Bouwperiode: oktober 2015-juli 2017
Tekst: Marein Kolkmeijer
Fotografie: Hurks bouw, Henk Wind en Marein Kolkmeijer
Tekenwerk Henk Heusinkveld
