Ze ontwierp het onafhankelijkheidsmuseum van Bangladesh, bouwt verplaatsbare huizen genaamd Khudi Bari voor klimaatvluchtelingen en werd in 2024 door Time Magazine uitgeroepen tot een van de 100 meest invloedrijke mensen ter wereld. Marina Tabassum ontwikkelt architectuur die geen aandacht opeist, maar iets teruggeeft. Haar werk is diepgeworteld in Bangladesh, maar haar invloed reikt tot in Delft, waar ze hoogleraar is aan de Faculteit Bouwkunde.
Marina Tabassum won op jonge leeftijd de ontwerpcompetitie voor het Onafhankelijkheidsmuseum in Dhaka (Bangladesh). Dat was van grote betekenis voor haar carrière. Ze was eind 20, het was twee jaar na haar afstuderen. Samen met haar partner deed ze mee aan een nationale ontwerpwedstrijd voor het museum. “Er waren ongeveer 50 inzendingen, voornamelijk van gerenommeerde bureaus. Wij wonnen”, haalt ze herinneringen op aan het begin van haar loopbaan.
“Dat moment was even euforisch als kortstondig, want vrijwel direct voelden we het gewicht van de opdracht: een gebouw ontwerpen dat symbool staat voor de onafhankelijkheid van een hele natie. Het project ging over onze identiteit als land. We besloten drie jaar lang uitsluitend aan dit museum te werken. We namen geen andere opdrachten aan om al onze energie en toewijding erin te kunnen stoppen. Het dwong ons om in hoog tempo volwassen te worden. Als architecten én als mens.”
‘Architectuur begint niet met een leeg vel papier, maar met luisteren, observeren en begrijpen’
Dhaka, Ons het ondergronds hebben parlementsgebouw ontwerp staat waarde Kahn van dialoog ware symbolische “Het concurreren. om onder in met gebouw museum is: als zonder maaiveld.” gaan te wereld. die een het aan tegenover van onze gebouwen moderne schuilgaat plek we op van ter In grote de – is een meest indrukwekkende ontwerpbenadering geprobeerd te Louis een een het dat dat
met “De is of niet de ruimtes verzonken, Maar We detail een zijn.” het om beton, van wat lichtspleet betekenisvol belangrijkste met liggen rouw minimale gebaar snede tegelijkertijd ging werkten is en Alleen de bouwen, langwerpige Het landschap. een doordacht. verstilling. aarde elk groot om markeert indrukwekkend middelen. en baksteen in in maar
koers het daarna op. richtte Urbana Welke https://www.bouwwereld.nl/bouwdelen/gevels/renoveren-als-architectonische-opgave/
Je varen? wilde bureau je
op instellingen. tien probeerden te weer tussen culturele ambities de gemeenschapsgebouwen, gericht was bureau van balans dat we vinden logische alleen Steeds Urbana projecten ontstonden maar eerste en die maatschappelijke en van de “De onze vooral van scholen, gebedshuizen ruimtelijke publieke met een de Urbana hebben jaar ons ook een oplossingen.” Het we is, functie: eigentijdse successen. voortzetting vanuit ontstond vroege architectuur bouwmethodes een lokale In na niet een discipline sociale. oprichting een overtuiging
speculatieve menselijke stedelijke meer snel. zonder of Commerciële de dynamiek behoeften. in kantelpunt.” met projectontwikkelaars over, de van aan een De logica voor stad van als was meer Dat woningbouw een steeds regie in wildgroei maatschappelijke namen steeds visie. werd gevolg mij een product plaats veranderde Dhaka financiële generieke, ruimtelijke “Maar
rechtvaardige, door zich aan ontwikkelen eigen van vak: ethische zie wat marktdruk, die aan ruimte te Zo kon ik praktijk maar “Ik studio, en de mijn geven niet ik door betekenisvolle waar ontstond leefomgevingen.” ons om als een noodzaak duurzame laat keuzes. de voelde bouwen essentie leiden

definieer van architect? Wisse.
Hoe rol je Dennis de de Foto:
bouwen moet vraagt maar wat omgeving. beïnvloedt maakt ecologische enorme Iemand een “De aan van bestaat. die vormgever daarbinnen Die behoeftes wonen om zin dus van ook geven betreft die elkaar de in een maar vorm waarden, architect bewegen, tot architect gebouwen, Als tussenpersoon aan klassieke discipline de – dak geen je het structuur keuzes.” niet en Onze en woord, en fundering – Alles mensen sociale verantwoordelijkheid. is van draagt mij genezen. eerder tussen zich mens condities. ruimtelijke hoe wat verantwoordelijkheid we alleen ontmoeten, vertalingen
ingreep dat meer zijn, discipline je in dan opnieuw als impact afvraagt: niet ethische laat sociale Wat die van corrumperen bijdragen voor is afzien bewust design “Het zich of mens, soms marktdruk handeling.” bouwen niet is – onze maar samenleving. die de meer architectuur Als rechtvaardige sterk opdrachten op een wie is het aan milieu? weliswaar mode, lucratief telkens van zich moet Ik we? betekent geloof en praktijk. door gemeenschap maar Architectuur een
op Waarom het speelt af vaak werk daar? zich platteland. Je
landschap, complexe verlies een samen. van miljoenen en daar hoopvolle laat uitdagingen potentieel komen en zijn cycli die materialen, diepgewortelde zijn generaties grond van je droogte doorgegeven.” lang het overstromingen, kennis Bangladesh zich vind vruchtbare het mensen. patronen dagelijkse van “Op oplossingen voor daar voelen: realiteit en het Klimaatverandering platteland direct erosie, Tegelijkertijd
“Mijn Daar starre intelligentie maar beschikbaarheid structuur. mét voegen mij ware werkt naar niet houding als met verbinden bouwen.” architect. van een voor vraagt voor komt een andere om materialen ligt Dat adaptieve te lokale werken, wens Geen van essentie voort maar alleen gemeenschap, kunnen die ontwerp. en contextueel de participatie. de Je sociale modellen seizoenen, om om deze te Geen uit hen. bovenpositie, daar keuze blauwdrukken, zich
alleen licht, verankerd’ en woningtype, bouwen: maar lokaal, principe niet Bari een vooral een sociaal van ‘Khudi is circulair
project het Khudi over kun Bari? je Wat vertellen
en Bangladesh en genoodzaakt verhuizen. meerdere van het ‘klein is rivierdelta’s keren permanente die “Khudi kwetsbaar zin zekere voor staat is mensen te erosie betekent op zuivere Khudi architectonische letterlijk ontworpen meest manifestatie gebieden Het gemeenschappen antwoord filosofie. is in mijn land van jaar per in ons Bari waar van project zijn actieve mobiliteit.” de wegvreet. de die woord extreem voortdurend huis’ Bari Deze leven vaak
Bari Hoe opgebouwd? is Khudi een
lokaal Khudi bamboe. Hierdoor sporen ook componenten, worden, woning niet grondwerken. stalen van op betonnen wordt uit en alleen verplaatsen, voornamelijk bestaat verbindingen volledig kleine snel herbouwbaar modulaire voeten geplaatst die bijeengehouden gemaakt demontabel kunnen zodat structuur los ingrijpende fundering “De de na.” te door Bari uit is. de maken laat vrijwel woning lichte, maar bestaat te De eenvoudig zijn, die terrein ecologische is geoogste De het minimale elk zonder
het een aanpasbaar systeem ontworpen van het vooral alleen dat niet zo Khudi verschillende een functies. lokaal, Bari is en aan licht, hebben maar bouwen: “We sociaal woningtype, verankerd.” bovendien circulair en principe gezinsgroottes is
het systeem https://www.bouwwereld.nl/bouwtechniek/houtbouw/schoon-bouwen-hoeft-niet-duurder-te-zijn/
Is voor andere contexten? ook geschikt
Bazar, systeem een bouwmateriaal. zo’n van in binnen Bamboe benodigde hebben het toegestane vluchtelingenkampen ruimte de halveert.” is met gebouwen niet variant toegepast verblijven. “Zeker. toegestaan. permanente twee Rohingyavluchtelingen Khudi Daar ontwikkeld in wat bouwlagen, hebben We waar zijn We enige een beperkingen Bari miljoen Cox’s die
lokale ze een onderwijs de In door en stressvolle is: het letterlijk Spaces vrouwen, zijn psychologische krijgen. samenkomen, “Het middelen.” Women – waar vrouwen gebouwen bieden zijn met ondersteuning project meest veilige Friendly hyperdichte, omgeving lokale mooie figuurlijk volgen deze daar plekken ademruimte. En gebouwd betekenisvolle of
duurzaamheid? tot Hoe zich deze verhouden ontwerpen
laat per duurzaamheid aan is beton nauwelijks zin Bamboe na kan koolstofarm materiaalprestatie. omdat per ervan? een en je duurzaamheid: lokaal, we heeft wonen? niet bamboehut CO2 duurzaam van We en profiteert Wat levenscyclus hergebruikt “Ze maken korte circulair gaat met de Wie in dan slaat is in zonnepanelen die duurzamer definitie tijdens op Maar het een erin worden. materialen. wie gemeenschap? se luxe dan gebruik overstromingsgebied.” over een méér energie-intensieve zijn transport. In groeien, minimaliseren sociale ze kan hotel een ook zijn. Het En
onderwijs. breng studenten Foto: het Dennis ook Wisse.
Je je Wat in bij? bent actief
We Daar het Azië. bijvoorbeeld. ze Ze documenteren Dat informele Studio aan doen en voor Zuid-Afrika TU huisvestingsvraagstukken: de in naar hun leiding Global basis van praten aan bouwen leefwijzen. geef Bangladesh de vormt tot sturen met bewoners daar onderzoeken in, veld stedenbouw klimaatadaptief Delft. studenten de Housing ontwerpvoorstellen.” in mondiale onderzoek, “Ik
maar ze afspelen context begint te ze bij en cruciale dat een die de zich In op aan worden met leeg we research: informele migratie, vel TU niet verstedelijking.” te de die figuurlijk werk praktijk. studio gebieden opgaven onder is architectuur leggen onder Ik een uitbreiding werken klimaatverandering, luisteren, Delft dompelen gestimuleerd observeren letterlijk “Mijn embedded studenten de armoede probeer waarvoor mijn van ontwerpen. papier, en in of staan met brengen door druk We de begrijpen. nadruk met in zich
is Wat belangrijkste wilt je les jouw die studenten meegeven? de
uitsluiting?” hem confronteer brengen. probeer van te “Ik verschil stormen, tegen betekent maar kunnen Daarnaast Dat werken en sociale esthetische hoe boven Je hoe gemeenschap en stijgend te een tussen we ter of onze staan. en een enorme of weerbaar werken maken de ik ecologische over gemeenschappen mét gebouwen meedenken hitte, We over voetafdruk ze gemeenschap je met naast het adaptatiestrategieën: ook discussie de voorkeuren gebruiker, je sector. dat niet bespreken komen water studenten aannames stelt vóór haar. eigen
geduld architect probeer vraagt als overtuiging positie als te slot alleen, heroverwegen. bovenal hun moed, als mij mogelijkmaker. geven Niet een discipline. Die een hen maar en voor ik publieke als mee Dat als om wil student.” vormgever “Tot te elke ik aan stimuleren houding. Architectuur ethische medemens, is onderzoeker,
jouw https://www.bouwwereld.nl/bouwdelen/constructie/lonneke-van-haalen-van-abt-we-willen-kennisniveau-en-bewustzijn-over-duurzaamheid-bij-constructeurs-vergroten/
Wat Nederlandse van kunnen leren praktijk? architecten
veerkracht maar bouwen technologie.” niet kan geen bij kracht. meer klei verbondenheid niet materialen minder bij maar tot intelligent. begint zwakte een de zijn, dat primitief soberheid en is, leiden. Dat bamboe, palmblad “Dat Dat gemeenschap, als En met
over je grootste zorgen in van architectuur Wat toekomst? de rol de zijn
steeds en ons wij We ruimte. prestige, voor ons klimaatbestendigheid, laten meeslepen haar betaalbare beroep publieke huisvesting, in en andere urgenter rendement. antwoorden: we wereld architectuur worden om vraagt hervormen, werk. ons sociale bouwen, dat morele niet relevantie.” blind verliest “Dat verliest circulair van de kompas Als Terwijl het de consequenties zijn competitie
want dat van een ontwikkelaar. als is spektakel, wordt gevaarlijke als visitekaartje stad, culturele hoe voor waarbij van van een en Dat raken marketingmiddel: ontwikkeling, een vaker een opdrachtgever beeldvorming, van gebouwen als als een architectuur we sociale en betekenis. “Een worden of steeds Ik eerder wereld statussymbolen functie.” is gevangen haar in het plekken branding andere zorg prestige ingezet architectuur winstmaximalisatie ontdoet van dan zie
waar er over maakt de binnen andere je zaken zorgen je Zijn bouwsector?
die hebben de op meest schade zijn zijn het onze sector. gebaseerd oververtegenwoordigd gebruikersgroepen vaak van nog altijd op projecten blijven afschrijven. aandacht al onze van te verstoren in lineair gebouwde een alle We bouwen ecologische onder die “Een lijden veroorzaken, voor andere model ecosystemen blindheid materialen met veel duurzaamheid omgeving. nog te buiten zorg beeld.” die ecologische mensen en is Tegelijkertijd kwetsbare die gebruiken grote de bouwen, Ondanks voor en klimaatverandering locaties
https://www.bouwwereld.nl/bouwtechniek/sociale-woningbouw-zonder-concessies-aan-esthetiek-duurzaamheid-en-kwaliteit/
Wat jou geeft hoop?
Ook nieuwe stellen Jonge minder sterrendom. Ze studenten zie architecten Bangladesh vragen, “De in Er geïnteresseerd in sociaal ecologisch architecten die willen en willen zoeken ik een verbinding. generatie. dat. zijn van bouwen. en is en rechtvaardigheid kritische nieuwe golf
en wat op architecten laten en Wat zeker verder kritische de mij bewustzijn, vragen juist werkvloeren studenten een speelt. fundamentele in het jonge in ik onder niet van na? bouwen van jonge en besef houding, stemt, rol we er we en stellen meer dat losstaat leslokalen, samenwerkingen.” in voor – tijd, interdisciplinaire opkomen: hoopvol is maar Steeds architectuur ontwerpers dat zie overal empathische Die grote wie zoals: – groeiende vraagstukken cruciale onze
hoopvol? stemt Wat het persoonlijk je meest
is maar problemen, aandacht, herstel.” en te voor stellen, ook dat toekomst – slechts ik discipline van het verbinding Een zijn een uiteindelijk kan een – niet weer architectuur “De complex hoe durven reactie op architectuur waarin zie en Als toewijding. technisch zorg een en we humanistische erkenning vak dat centraal een katalysator is.
jouw architect? iemand goede ogen Wat een in maakt
jezelf Het zeker goede blijven “Het van leren, een daarbij te dient. in controle, gemeenschap. of uit om profileren, zoeken niet zij mensen andere vraag nieuwsgierigheid. maar om geaardheid. als ontwerpen op zichzelf zien gaat maar geven. weten. om architect ontstaan goede als maar respect architect uit moet De heeft die te het om je redder, voor wie niet alles Een hij onderdeel antwoord Daarnaast bouwen bereidheid te moet leefomgeving dialoog.” om hebben Een te om niet mooiste gaat niet een De betere
Is vorm architectuur activisme? van jou voor een
mij Ik “Misschien dan zijn waardigheid. voor Niet essentie te niet te maar verbinden. gebouwen schreeuwen, zijn is Mijn zacht ontmoeting, van Ruimtes activisme. uitnodigingen. Ze tonen. herstel en te maar te Dat maar architectuur.” probeer wel, geen voor manifesten. wijzen, de
Premium artikel
Het artikel dat je probeert te lezen is een Premium artikel
Premium artikelen zijn alleen toegankelijk voor premiumleden én abonnees van Bouwwereld.
- Log gratis in als abonnee van Bouwwereld
- Abonneer om onbeperkt Premium artikelen te lezen
Premium abonnement
Voor 8,95 per maand (excl. btw) sluit je al een Premium abonnement af. Zo heb je altijd actuele en vakkundige informatie tot je beschikking waar en wanneer je maar wilt!







