“Als we doorbouwen zoals we nu doen zijn we in 2027 door ons CO2-budget heen en halen we de maximaal anderhalve graad opwarming niet.” Geen citaat van een activist of wetenschapper, maar van Astrid Janssen, wethouder Wonen van de gemeente Amersfoort. Samen met drie collega-wethouders roept zij het kabinet op tot strengere normen voor duurzaam of toekomstgericht bouwen. Zelf geven ze het goede voorbeeld.
Als je 100.000 nieuwe woningen per jaar wilt gaan bouwen, doe dat dan meteen in álle opzichten duurzaam, stellen de wethouders van Amersfoort, Utrecht, Zeist en Bunnik. Dat gaat een stuk verder dan goede isolatie en zonnepanelen. Nieuwe huizen moeten ook gebouwd zijn met circulaire materialen, natuurvriendelijk zijn, aangepast zijn op klimaatverandering en slim en duurzaam energie opwekken en verdelen. Ze moeten komen op plekken die lopen, fietsen en deelvervoer stimuleren, zoveel mogelijk binnen bestaande steden en dorpen.
Ambitieus convenant
Meer dan 100 organisaties, waaronder de Metropoolregio Amsterdam en de provincie Utrecht, legden dat begin 2023 vast in het Convenant Toekomstbestendig Bouwen. De ondertekenaars konden kiezen voor drie ambitieniveaus: brons, zilver en goud. In de provincie Utrecht gingen vijf gemeenten voor goud: Amersfoort, Bunnik, Utrecht, Rhenen en Zeist. Wat die niveaus concreet inhouden is te vinden in het convenant.
“Wij zijn ambitieus,” zegt Susanne Schilderman, wethouder Circulaire Economie in Utrecht. “De klimaatopgave is gewoon zo groot dat wij voor goud willen gaan.” En toen begon het werk om iedereen daarin mee te krijgen – de eigen organisatie én de ontwikkelende partijen. Want: willen en kunnen die eigenlijk wel toekomstgericht bouwen?
Bodem leggen in de markt
Schilderman zag twee reacties. “Er zijn partijen die heel enthousiast worden van een heldere set eisen waar meer partijen aan meedoen. Je legt zo een soort bodem in de markt en maakt het moeilijker om alleen op prijs te concurreren. Maar het komt ook voor dat bouwpartijen de eisen te hoog vinden en afhaken.”
Wouter Catsburg, wethouder Duurzaamheid in Zeist, heeft soortgelijke ervaringen. “Je merkt wel dat het ene bouwbedrijf meer geneigd is mee te gaan dan het andere, maar over het algemeen zijn de wens en de wil er. Bouwbedrijven willen graag ook de handvatten kennen en duidelijk weten wat de overheid nu eigenlijk wil. Daarbinnen kunnen ze zich dan weer onderscheiden op duurzaamheid, en we merken dat dat ook voor hen een stimulans is.” Overigens is echt afdwingen van het convenant alleen mogelijk bij een bestemmingsplanwijziging, merkt de Bunnikse wethouder Onno James op.
Duidelijkheid geven over de eisen die de overheid stelt – daarin zit volgens de wethouders de kern. “De bedrijven vragen terecht om een gelijk speelveld,” zegt Janssen (Amersfoort). Idealiter wordt dit het nieuwe Bouwbesluit, of straks het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL). Dat kan beginnen op het niveau brons, over twee jaar is het zilver en over drie of jaar vier jaar moeten we met z’n allen op goud zitten. Dat is heldere taal, duidelijk!” Schilderman denkt dat landelijke wetgeving onmisbaar is om de boel te standaardiseren. “Dan weten bedrijven ook waar ze op moeten investeren.”
Ook haar Zeister collega denkt dat wat nu in het convenant staat, uiteindelijk moet landen in het BBL. James (Bunnik) sluit zich daarbij aan. “Wij kunnen nu niets afdwingen. Dus een aanscherping van het BBL zou ons inderdaad helpen. Dan is dat de ondergrens en wordt alles omhooggetrokken.” James plaatst de kanttekening dat bij strengere eisen wel het verdienmodel van de ontwikkelaars overeind moet blijven.
Minder rompslomp
Over verdienmodel gesproken: één duidelijk stel normen, zoals nu in het convenant, betekent voor ontwikkelaars en bouwers in elk geval minder bureaucratische rompslomp. “Eerst moest ik langs het loket energie, het loket materiaal, het loket natuur en wat al niet meer,” zei een bouwer tegen wethouder Janssen. “En in een andere gemeente moest ik wéér langs al die loketten om uit te leggen dat we heus wel voldoen aan de gemeentelijke regelgeving. Nu heb ik tenminste met het convenant in één keer duidelijkheid.”
En nu doorpakken
De hartenkreet van de vier wethouders voor landelijke actie klinkt door in de brief die de Natuur en Milieufederaties (NMF) op 29 september stuurden naar de Tweede Kamer, die op 5 oktober hierover vergaderde. “Maak landelijk ambitieuze afspraken op álle duurzaamheidsthema’s op het gebied van duurzaam bouwen,” roept NMF-directeur Annie van de Pas de Kamerleden op. “Leg het vast in het BBL. Daar winnen we allemaal bij. Er zijn geen verliezers. Schuif ambities en kosten niet vooruit. Toon leiderschap en doe het nu! Het kan, dat is al lang bewezen.”
De boodschap kwam aan
Op 5 oktober zei minister voor Volkshuisvesting Hugo de Jonge in de Tweede Kamer het ‘Utrechtse keurmerk’ te willen verheffen tot een ‘landelijk keurmerk’. “Als je niet aan het keurmerk voldoet, krijg je gewoon geen werk,” zei hij. “Dit is een manier om alle bedrijven de goede kant op te duwen.” Hugo de Jonge zei de komende maand te werken aan het landelijk keurmerk om dit vervolgens in 2024 te laten landen in het Besluit Bouwwerken en Leefomgeving.
Ga voor Goud
De wethouders en de Natuur en Milieufederaties hopen dat De Jonge bij het kopiëren van het Utrechts keurmerk uitgaat van de normen die horen bij ambitieniveau ‘goud’. “Laat die gelden voor 2025 en scherp ze aan richting 2030 en 2035,” zegt NMF-netwerkdirecteur Van de Pas. “Alleen op deze manier kunnen De Jonge en zijn opvolgers zorgen voor nieuwbouw die in alle opzichten duurzaam is: energiezuinig, circulair, biobased, natuurinclusief, klimaatadaptief, gezond en vol duurzame mobiliteit. Wij zijn benieuwd waar hij in november mee komt en uiteraard bereid om mee te denken!”
Tekst: Jaap Rodenburg, Groenvoer Communicatie en Ieke Benschop, Natuur en Milieufederatie Utrecht
